نقدی کوتاه بر اظهارات متعدد شیوع اخیر ویروس تب برفکی - دکتر وحید عطارد

نگرشی بر انتقال بیماری تب برفکی

نقدی کوتاه بر اظهارات متعدد شیوع اخیر ویروس تب برفکی

دکتر وحید عطارد

همانند همگی دامپزشکان که نسبت به وقوع بیماری‌های دامی حساس هستند و احساس مسئولیت می‌کنند حتی همگی همکاران بازنشسته، اینجانب هم مرتبا در مدیاها و نشریات پیگیر می‌باشم و آرزو دارم که هرچه زودتر مصیبت این بیماری آزاردهنده از سر دام‌های مملکت رفع شود. اما در همین حال با موضوعاتی برخورد می‌کنم که لاجرم به نوشتن منتهی می‌شود، هرچند که بارها گفته‌ام حوصله نوشتن ندارم که احساس می‌کنم تفکر علمی کردن جز خسران نتیجه دیگری ندارد. از جمله موضوع انتقال تب برفکی توسط باد، وسایل، علوفه، افراد و دامپزشکان و...

قبل از بحثی مختصر در این زمینه، بد نیست به موضوعی اشاره کنم که همگی‌مان با آن روبرو شده‌ایم و آن مراجعه خود و یا فرزندان به پزشکان عزیز است که پس از معاینات بالینی هنگامی که دیگر دستشان از همه جا کوتاه می‌شود، می‌فرمایند ویروس است وخودش خوب می‌شود که البته درست است و خودش خوب می‌شود اما پس از تحمل چندین روز تب و لرز و رنج و ملالت. تقصیری هم متوجهشان نیست؛ برای اثبات اینکه چه عاملی باعث این بیماری‌ها می‌شود، نیازمند آزمایشگاه و تحقیقات طولانیست که قطعا بعد از بهبودی شخص ممکن است مشخص شود که حتما اینطور فکر می‌شود که ارزش آن را ندارد که زمان و هزینه زیادی برای آن خرج شود و شاید هم نتیجه‌ای نداشته باشد. و اگر بخواهیم از نقطه نظر رفتارشناسی به آن نگاه کنیم، عملی است منطقی از دو جهت؛ اول آنکه موجب تسکین آلام بیمار شده و از جهت دیگر توجیهی است ساده برای حل مسئله.

حال بپردازیم به موضع خودمان تب برفکی. با صراحت اعلام کردن اینکه چرا بیماری شیوع یافته است، از جهتی توجیه موضوع است و قانع کردن دیگران، و از جهت دیگر تقصیر را به گردن ویروس و عوامل طبیعی انداختن است برای درمان آلام دامداران. درست است و شکی نیست که بیماری می‌تواند به روش‌های مختلف شیوع پیدا کند اما اینکه چگونه و با کدامین روش منتقل شده است، قابل ردیابی است. موضوع سخت و غیرقابل حلی نیست. نیازمند بررسی است. نمی‌خواهم در مورد چگونگی بررسی مطلبی بگویم اما همین‌قدر باید گفته شود که اظهار نظر در مورد آنها باید با دقت و از روی حزم و احتیاط باشد. به صرف یک مقاله و یا ادعا نمی‌توان نتیجه گرفت که در یک محیط جغرافیایی خاص و در یک زمان، علت این و یا آن بوده است.

در زمینه انتقال با باد، تردیدهای زیادی هنوز باقیست و به قولی Gap های زیادی برای اثبات آن وجود دارد، به‌خصوص در شرایط جغرافیایی کشور. در مقالات مختلف اشاراتی در زمینه انتقال 200 و 250 و 60 و 50 بیان شده است که تحت شرایط خاص ممکن است (ممکن است، اثبات نشده) بیماری منتقل شود و این شرایط عبارتند از 55-65 درجه رطوبت نسبی، باد ملایم، هوای ابری و یا در هنگام شب که خورشید تابندگی ندارد و وجود خوک که کارخانه تولید ویروس است. این شرایط  برای کشور ما با توجه به شرایط جغرافیایی تحت حاره و وجود دو رشته کوه شمالی البرز و غربی زاگرس، نمی‌تواند توجیه‌کننده شیوع ویروس اگزوتیک آفریقایی SAT1 و احتمالا SAT2 توسط باد باشد، ضمن آنکه گزارش اولیه بیماری بنا به آنچه در نشریه‌های منتشر گردیده، از جانب غرب کشور نبوده و از ناحیه منطقه مرکزی کشور بوده است.

همچنین نظر به اینکه ویروس اگزوتیک می‌باشد، تاثیر عوامل دیگر محیطی علوفه، افراد و وسایل بسیار نامحتمل است و در این راستا تنها دلیل موجه و محتمل انتقال بیماری از طریق دام زنده آلوده و یا گوشت و یا لاشه  آلوده وارد شده به کشور می باشد.

تعیین چگونگی انتقال، همچنین نیازمند توجه به محدوده توزیع بیماری، سرعت شیوع، تراکم جمعیت دامی و توجه به حریم دامداری‌ها و کشتارگاه‌ها و سایر تاسیسات مرتبط با دام و فرآورده‌های دامی است. با این وجود، برای اثبات موضوع بررسی‌های سرولوژیک و کلینیکال به‌صورت گذشته‌نگر با توجه به دوره کمون بیماری و اینکه در کدامین منطقه گزارش شده است، می‌تواند به یافتن منشاء انتقال کمک نماید.

در مورد سایر سویه‌های ویروس که در کشور اندمی است هم این عوامل تاثیری نداشته و تقریبا در همه موارد حمل و نقل دام زنده آلوده عامل بیماری بوده است. جایی که تاثیر عوامل بالفعل مطرح هستند، صحبت از عوامل بالقوه تنها برای توجیه موضوع است.