تداخل وظایف؛ ورود آهسته اما جدی یک نهاد صنفی به حوزه حاکمیتی دامپزشکی
دکتر جواد شایان‌خواه
در یکی از کلینک های آبزیان جنوب بوشهر، دکتر بهرام حسینی دامپزشک قدیمی آبزیان هر روز پیش از خاموش کردن چراغ مطب، نگاهی به پرونده‌های روی میز می‌اندازد و زیر لب می‌گوید: «کاش کسی به فکر ما بود.»
بهرام از همان‌هاست که سال‌ها با کمبود امکانات، تعرفه‌های ثابت و فرسودگی شغلی جنگیده، اما آنچه این روزها بیش از همه او را نگران کرده، چیز دیگری است؛ سازمان نظام دامپزشکی دارد وارد قلمرویی می‌شود که قانون برای دولت تعیین کرده، نه برای صنف.
او با تعجب می‌گوید: «آیین‌نامه واکسیناسیون آبزیان؟ این کار همیشه دست سازمان دامپزشکی کشور بود. چرا حالا نظام دامپزشکی دارد جای دولت تصمیم می‌گیرد؟»
این پرسش، فقط دغدغه یک دامپزشک شهرستانی نیست.
این سؤالِ بسیاری از فعالان بخش خصوصی و حتی بخشی از مدیران بدنه دولت است.
قانون چه می‌گوید و چه چیزی تغییر کرده؟
سازمان دامپزشکی کشور: متولی حاکمیتی، سیاست‌گذار، ناظر ملی، مسئول پاسخگویی به نهادهای بین‌المللی.
سازمان نظام دامپزشکی: نهاد صنفی، حافظ حقوق اعضا، تنظیم‌گر امور حرفه‌ای، آموزش، رفاه و رسیدگی به تخلفات.
این مرزبندی، ستون تعادل دامپزشکی کشور بود؛
اما چند سالی است که سایه این تعادل کم‌رنگ شده است.
سازمان نظام دامپزشکی امروز:
کمیته تخصصی آبزیان تشکیل می‌دهد،
پیشنهاد واکسیناسیون می‌دهد،
با نهادهای ریاست‌جمهوری جلسه می‌گذارد،
و حتی پای میز نشست‌های بین‌المللی مانند FAO می‌نشیند در حوزه One Health، بدون حضور پررنگ متولی حاکمیتی.
و......
این تحرکات، بر اساس قانون، ماهیتاً حاکمیتی محسوب می‌شود.
اما نهاد صنفی، با اتکا به خلأهای موجود، قدم‌های بزرگ‌تری برداشته است.
حالا چرا این جابه‌جایی آرام رخ داده است؟
پیگیری‌ها و گفت‌وگو با کارشناسان نشان می‌دهد چند عامل در این تغییر اثرگذار بوده:
۱. خلأ عملکردی مقطعی در برخی بخش‌های سازمان دامپزشکی کشور
وقتی کارهای فنی روی زمین می‌ماند، طبیعی است نهادهای بیرونی احساس مسئولیت کنند؛ هرچند این احساس مسئولیت همیشه مطابق قانون نیست.
۲. قوانین خاکستری و قابل‌تفسیر
بخش‌هایی از قانون فعلی، برای شرایط امروزی شفاف کافی نیست و فضا را برای نقش‌آفرینی‌های خارج از چارچوب باز می‌گذارد.
۳. تمایل مدیران سازمان نظام به نقش‌آفرینی فراتر از حوزه صنفی
این نوع حضور رسانه‌ای و بین‌المللی، برای برخی جذابیت دارد؛ اما همیشه به نفع ساختار دامپزشکی نیست.
این جابه‌جایی چه پیامدی دارد؟
۱. سردرگمی فعالان بخش خصوصی
دامدار، پرورش‌دهنده ماهی و حتی کلینیسین‌ها نمی‌دانند اکنون «مرجع رسمی» کدام سازمان است.
۲. تضعیف جایگاه سازمان دامپزشکی کشور
در بحران‌هاخصوصاً بحران‌های بین‌المللیپرسش‌های جدی مطرح می‌شود:
چه نهادی باید پاسخگو باشد؟ کدام سازمان باید موضع رسمی کشور را اعلام کند؟
۳. ایجاد بستر تعارض منافع
نهادی که وظیفه‌اش دفاع از اعضا است، اگر وارد سیاست‌گذاری الزام‌آور شود، همزمان بازیگر و داور خواهد بود و این خطرناک است.
۴. عقب‌نشینی از وظایف اصلی
با ورود به مباحث کلان، موضوعاتی مثل ماده ۱۹ ،تعرفه، بیمه، رفاه و آموزش اعضا و سایر مسایل صنفی در درجه دوم قرار می‌گیرند. و علنا نشان می‌دهد در خواب سنگین زمستانی فرو رفته اند یا خواب هستند یا خودشان را به خواب زده اند ،و یا عدم آگاهی و اشرافیت مشاورین و عدم اطلاع به عالی ترین مقام صنفی دامپزشکی که هیچ اطلاعی از تعارض منافع و تداخل وظایف ندارند زیرا برخی از این افراد حتی یک روز هم در بخش خصوصی دامپزشکی به عنوان مسئول فنی فعالیت نداشتند که خود جای بسی تأمل دارد.
البته روی دیگر سکه نیز وجود دارد
نمی‌توان انکار کرد که حضور فعال‌تر سازمان نظام در جلسات تخصصی، ظرفیت‌هایی ایجاد کرده است:
مشارکت در پروژه‌های One Health، حضور در نشست‌های آموزشی بین‌المللی
افزایش دیده‌شدن نقش بخش خصوصی.
اما این منافع تنها زمانی ارزشمند است که مرز نقش‌ها شفاف و محترم شمرده شود.
راه‌حل چیست؟
متخصصان این حوزه سه راهکار فوری را مطرح می‌کنند:
1. تدوین دستورالعمل مشترک بین دو سازمان
تفکیک دقیق وظایف و تعیین خط قرمزهای قانونی.
2. تقویت بخش‌های تخصصی در سازمان دامپزشکی کشور
وقتی خلأ وجود نداشته باشد، هیچ نهادی جای خالی را پر نمی‌کند.
3. تنظیم چارچوب تعاملات خارجی برای سازمان نظام
نهاد صنفی باید مشاور باشد، نه نماینده رسمی دولت.
پرسشی که بی‌پاسخ مانده است
دامپزشکی ایران بر سر یک دو راهی قرار دارد.
یا باید نقش‌ها شفاف و مشخص بمانند، یا باید آماده هرج‌ومرج تصمیم‌گیری در بحران‌های آینده بود.
بهرام‌های این سرزمین، هر شب با دستان خسته از درمان ماهی‌ها، تنها یک جمله می‌گویند:
ما فقط می‌خواهیم بدانیم متولی واقعی کیست. واقعا مسئولین صنفی حوزه دامپزشکی کشور پاسخ بگویید :شفاف و صریح بگویید آیا واقعا با وظایف خودتان براساس قوانین و اساسنامه سازمانی خودتان آشنا هستید و آیاهای دیگر.....
صنف منتظر پاسخ های شماست!
دقیقا با وظایف خودشان ناشناس هستند 
