«دکتر احمد کمال غریبی» با بیان اینکه چهار دانشکده دامپزشکی برای کل کشور کافی بود، افزود: از نظر من رشد قارچ‌گونه و بی‌ضابطه دانشکده‌ها که هر سال فارغ‌التحصیلان زیادی وارد بازار می‌کنند، بزرگ‌ترین معضل امروز دامپزشکی است ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در شرایطی که افزایش بی‌ضابطه دانشکده‌های دامپزشکی، اشباع بازار کار و کاهش ظرفیت واقعی دام و طیور در کشور آینده حرفه دامپزشکی را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده، «دکتر احمد کمال غریبی» رئیس انجمن صنفی کلینیسین‌های دامپزشکی استان گلستان در گفت‌وگو با حکیم مهر، از واقعیت‌هایی سخن می‌گوید که کمتر پیش از این به صراحت بیان شده‌اند؛ از «تمایل شدید دامپزشکان جوان به کار با حیوانات خانگی» تا «بی‌میلی گسترده نسبت به دام بزرگ و طیور»، و از «فقدان هرگونه تسهیلات حمایتی» تا «ناتوانی ساختارهای نظارتی در مقابله با دخالت افراد فاقد صلاحیت». او با اشاره به تجربه سه دهه فعالیت در حوزه‌های مختلف دامپزشکی، تأکید می‌کند که کیفیت آموزش در دانشگاهها به‌شدت افت کرده و بسیاری از فارغ‌التحصیلان جوان «مهارت عملی لازم برای ورود به بازار کار» را ندارند.
دکتر غریبی وضعیت تعرفه‌های درمانی را «کاملاً نامتناسب با هزینه‌های واقعی» می‌داند و می‌گوید دامپزشکان در حوزه دام بزرگ با «بحران پرداخت» مواجه‌اند. او از مشکلات ناشی از فعالیت زنجیره‌های بزرگ در حوزه طیور، فقدان حمایت‌های بیمه‌ای و مالی، و رشد قارچ‌گونه دانشکده‌ها به‌عنوان «معضل بزرگ امروز دامپزشکی کشور» یاد می‌کند.
رئیس انجمن صنفی کلینیسین‌های گلستان در گفت‌وگو با حکیم مهر، از ضرورت بازنگری جدی در سیاست‌های آموزشی و حرفه‌ای سخن می‌گوید و هشدار می‌دهد: «اگر دامپزشک نتواند دام را مهار کند و آمپول بزند، دامپزشک نیست.» او در پایان، راه نجات دامپزشکی را در «بازگشت به منطق عرضه و تقاضا، آموزش مبتنی بر مهارت، و تقویت نقش نهادهای صنفی» می‌داند.
حکیم مهر: لطفاً در ابتدا تصویری کلی از وضعیت کلینیسین‌های دامپزشکی در استان گلستان ارائه دهید. در حال حاضر چه تعداد کلینیک، مطب یا مرکز درمانی فعال دارید؟
خوشبختانه کلینیسین‌های استان گلستان از پیشگامان تشکیل صنف خود بودند. ما به همت دوستان حدود سه سال پیش فعالیت صنفی را آغاز کردیم و انجمن صنفی کلینیسین‌های دامپزشکی استان را تشکیل دادیم که ان‌شاءالله منشأ خیرات زیادی بوده است. دامپزشکان پس از فارغ‌التحصیلی معمولاً وارد پنج رده شغلی می‌شوند و بخشی از آن‌ها نیز به صنف کلینیسین‌ها می‌پیوندند. کلینیسین‌ها در استان ما به سه دسته تقسیم می‌شوند: گروهی که در حوزه طیور فعالیت می‌کنند، گروهی که در دام بزرگ مشغول‌اند و گروهی که در زمینه پت و حیوانات خانگی کار می‌کنند.
حکیم مهر: آیا تناسبی بین تعداد کلینیسین‌ها و ظرفیت استان وجود دارد؟
به نظر من، به‌عنوان رئیس صنف درمانگران دامپزشکی استان، هیچ‌گونه تناسبی وجود ندارد. بیشتر فارغ‌التحصیلان جدید به سمت پت و حیوانات خانگی تمایل دارند، در حالی که در حوزه‌های طیور و دام بزرگ با کمبود نیروی علاقه‌مند مواجه هستیم. نمی‌دانم چه جذابیتی برای آن‌ها دارد که عمدتاً به حوزه حیوانات خانگی گرایش پیدا می‌کنند.
حکیم مهر: در سال‌های اخیر روند تأسیس یا تعطیلی کلینیک‌ها چگونه بوده است؟ چه عواملی بیشترین نقش را در این روند داشته‌اند؟
خوشبختانه تعطیلی کلینیک به شکل محسوس نداشتیم، اما روند تأسیس تحت تأثیر چند عامل قرار گرفته است. کاهش جمعیت دام در استان و همچنین انحصار حوزه طیور در دست یک گروه خاص، رغبت جوان‌ها را برای ورود به این بخش‌ها کم کرده است. از سوی دیگر، فعالیت زنجیره‌ها —چه در حوزه کلینیک، چه آزمایشگاه، داروخانه یا مراکز واکسن— به معضلی جدی برای دامپزشکان تبدیل شده است. واقعاً زور هیچ‌کس به این زنجیره‌ها نمی‌رسد و همین موضوع اشتغال دامپزشکان در حوزه‌های مختلف را تحت تأثیر قرار داده است.
حکیم مهر: از نظر اقتصادی، مهم‌ترین مشکلاتی که کلینیسین‌ها با آن مواجه‌اند چیست؟
دامپزشک جوان برای شروع کار به فضای مناسب، تجهیزات، خودرو و امکانات اولیه نیاز دارد و با توجه به شرایط کنونی اقتصادی —اجاره بالای مغازه و منزل، قیمت بالای خودرو و تجهیزات— با مشکلات جدی روبه‌روست. علاوه بر مسائل مالی، من معتقدم یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، «عدم خودباوری» است. بسیاری از جوان‌ها باور ندارند که می‌توانند در حوزه طیور یا دام بزرگ فعالیت کنند و همان جذابیت ظاهری بخش حیوانات خانگی باعث شده که به این حوزه سوق پیدا کنند.
حکیم مهر: تعرفه‌های خدمات دامپزشکی تا چه اندازه با هزینه‌های واقعی همخوانی دارد؟
واقعاً هیچ همخوانی‌ای وجود ندارد. در شرایطی که تورم بی‌ضابطه کشور باعث افزایش شدید قیمت دارو، داروهای بیهوشی و تجهیزات شده، تعرفه‌ها اصلاً پاسخگوی هزینه‌ها نیستند. ما در صنف تلاش کردیم تعرفه‌ها را ضابطه‌مند کنیم، اما در نهایت دامداران که عمدتاً قشر ضعیف جامعه هستند، توان پرداخت تعرفه واقعی را ندارند. در حوزه پت شاید این مشکل کمتر باشد، اما در دام بزرگ و بخش‌های مشابه، تعرفه‌ها به هیچ‌وجه متناسب با هزینه‌ها نیست.
حکیم مهر: وضعیت پرداخت از سوی دامداران یا صاحبان حیوانات خانگی چگونه است؟ آیا با تأخیر یا بی‌اعتمادی مواجه هستید؟
در حوزه حیوانات خانگی تقریباً هیچ مشکلی از نظر پرداخت نداریم و موارد تأخیر بسیار کم است. اما در زمینه دام بزرگ که من هم کارم را از آن شروع کرده‌ام، واقعاً با مشکل مواجهیم. اکنون که بیشتر در حوزه طیور فعالیت می‌کنم، باز هم می‌بینم که در دام بزرگ پرداخت‌ها سخت و با تأخیر انجام می‌شود.
حکیم مهر: آیا کلینیسین‌ها در استان از تسهیلات مالی، بیمه‌ای یا حمایتی خاصی برخوردارند؟
اصلاً هیچ برخورداری ویژه‌ای ندارند. من یادم هست زمانی که ما فارغ‌التحصیل شدیم —سال‌های ۷۶ و ۷۷— بانک کشاورزی ده میلیون تومان وام می‌داد که با آن هم خودرو خریدیم، هم لوازم و تجهیزات و حتی موبایل. اما اکنون وضعیت بسیار خراب است. هیچ ردیف یا بودجه مشخصی برای دامپزشکان وجود ندارد. فقط اگر کسی خودش سپرده‌گذاری کند، شاید بتواند از تسهیلات عمومی بانک‌ها استفاده کند. تسهیلات اختصاصی برای دامپزشکی عملاً وجود ندارد.
حکیم مهر: تعامل انجمن صنفی کلینیسین‌ها با اداره کل دامپزشکی استان چگونه است؟
تعامل ما بسیار عالی است. از شروع نظام جدید، رابطه‌ای بسیار خوب بین ما و اداره‌کل برقرار شده؛ چیزی که شاید در طول تاریخ استان سابقه نداشت. ما در جلسات آن‌ها شرکت می‌کنیم و آن‌ها نیز در جلسات ما حضور فعال دارند. در شوراهای قبلی اصلاً چنین ارتباطی وجود نداشت و دو طرف از یکدیگر فاصله می‌گرفتند.
حکیم مهر: همکاری شما با شورای نظام دامپزشکی استان در چه سطحی است و چه انتظاراتی دارید؟
من خودم عضو شورای نظام هستم و تعامل ما با نظام دامپزشکی استان نیز بسیار خوب است.
حکیم مهر: آیا در استان شما پدیده دخالت افراد فاقد صلاحیت در درمان حیوانات مشاهده می‌شود؟
بله، بسیار زیاد. از روز اولی که وارد این حرفه شدیم این افراد وجود داشتند و هنوز هم هستند و متأسفانه خواهند بود. هیچ‌کس هم عملاً کاری برای مقابله با آن‌ها انجام نمی‌دهد.
حکیم مهر: نقش انجمن صنفی در دفاع از حقوق اعضا را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بسیار عالی. در مدت کوتاهی که انجمن صنفی را تشکیل داده‌ایم، از حقوق همکاران به‌خوبی دفاع کرده‌ایم. در پرونده‌های بحرانی، شکایت‌ها و مسائل مختلفی که برای اعضا پیش می‌آید محکم وارد شده‌ایم و توانسته‌ایم بسیاری از مشکلات را رفع و رجوع کنیم. این حرف فقط ادعا نیست؛ پرونده‌های موجود در همین مدت کوتاه نشان می‌دهد که چقدر به همکاران کمک کرده‌ایم.
حکیم مهر: دامپزشکان جوانی که وارد بازار کار می‌شوند آیا آمادگی و مهارت لازم را دارند؟ آیا دانشگاه آن‌ها را برای کار عملی آماده می‌کند؟
خیر. به نظر من دامپزشکان پس از فارغ‌التحصیلی حتماً نیاز دارند حداقل یک سال زیر نظر پیشکسوتان و دامپزشکان باتجربه کار عملی انجام دهند تا مهارت واقعی پیدا کنند. من خودم فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران هستم؛ ورودی سال ۷۰ بودم و سال ۷۶ فارغ‌التحصیل شدم. آن زمان تنها چهار دانشکده دامپزشکی دولتی وجود داشت و یکی دو واحد دانشگاه آزاد مثل کرج. اما امروز در جیرفت، گرمسار، بابل و… هر دوره ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر فارغ‌التحصیل می‌دهند. واقعاً مشخص نیست این‌ها کجا می‌خواهند بروند و چه کاری قرار است انجام دهند؛ ظرفیت دامپزشکی کشور این اندازه نیست.
در یکی دو سال اخیر رشد بی‌ضابطه دانشکده‌ها بزرگ‌ترین معضل دامپزشکی شده است. آیا واقعاً دانشگاه‌های آزاد جیرفت و گرمسار هیأت علمی لازم را دارند؟ ما اساتیدی داشتیم که اسمشان را یک تریلی می‌کشید: دکتر نقشینه، دکتر حسن تاجبخش (رحمةالله‌علیه)، دکتر بازرگانی و… اما الآن وضعیت متفاوت شده است.
تناسبی بین عرضه و تقاضا وجود ندارد. دام ما کمتر شده، طیور یک ظرفیت محدود دارد، پت هم سقف مشخصی دارد. در هر خیابان چهار کلینیک دام کوچک باز شده است! نتیجه این می‌شود که بسیاری از دامپزشکان مجبور به مهاجرت می‌شوند؛ من خودم در چند سال اخیر چندین دوست را دیده‌ام که رفته‌اند. به نظر من باید یک بازنگری جدی در تعداد دانشکده‌هایی که مجوز دارند انجام شود؛ چهار دانشکده برای کل کشور کافی بود.
حکیم مهر: اگر اختیار تصمیم‌گیری در سطح ملی داشتید، سه اقدام فوری شما برای بهبود وضعیت کلینیسین‌ها چه بود؟
در حال حاضر رغبت کمی برای ورود به کار کلینیسینی وجود دارد، در حالی که دامپزشک قبل از هر چیز باید «کلینیسین» باشد؛ حتی اگر بخواهد داروخانه بگیرد، مرکز واکسن بزند یا مسئول فنی شود. دامپزشکی که نتواند دام را مهار کند و آمپول بزند، از نظر من دامپزشک نیست.
اولین اقدام فوری من این است که دامپزشکان را «دامپزشک واقعی» تحویل جامعه بدهیم. صرف گرفتن داروخانه یا مسئول فنی شدن افتخار نیست. متأسفانه خیلی‌ها دامپزشکی را با پشت‌میزنشینی اشتباه گرفته‌اند. مشکلات در این زمینه زیاد است و باید از ریشه اصلاح شود.
حکیم مهر: به عنوان حرف آخر...
مهم‌ترین مسئله این است که در جذب ورودی‌های دانشکده‌های دامپزشکی و صدور مجوز برای دانشکده‌های جدید یک بازنگری اساسی صورت بگیرد. این کار باید زیر نظر یک شورای تخصصی و متشکل از نخبه‌های دامپزشکی انجام شود؛ کسانی که واقعاً در این حرفه استخوان خرد کرده‌اند. ما باید ببینیم هر سال چند دامپزشک بازنشسته می‌شوند و چقدر ورودی نیاز داریم؛ جامعه چه ظرفیتی دارد؟ این تناسب باید دقیق مشخص شود.
رشد قارچ‌گونه و بی‌ضابطه دانشکده‌ها، که هر سال فارغ‌التحصیلان زیادی وارد بازار می‌کنند، از نظر من بزرگ‌ترین معضل امروز دامپزشکی است.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
................
۱. نادیده گرفتن داده‌ها و تنوع رشته‌ای
· ادعای «در هر خیابان چهار کلینیک دام کوچک» یک گزارهٔ احساسی و فاقد پشتوانهٔ آماری است. صدور مجوز برای کلینیک‌های دامپزشکی، تابع فرآیندهای سخت‌گیرانه‌ای است و چنین اغراق‌هایی تنها باعث ایجاد فضای بی‌اعتمادی می‌شود.
· تعریف «دامپزشک» صرفاً به «مهار فیزیکی دام و تزریق» تقلیلِ نادرستی از این حرفهٔ علمی و گسترده است. دامپزشکی مدرن شامل گرایش‌های تخصصی چون پاتولوژی، اپیدمیولوژی، بهداشت مواد غذایی، تصویربرداری و ویروس‌شناسی است و بسیاری از متخصصان برجسته در این حوزه‌ها، به‌طور طبیعی در محیط کلینیکی و به صورت مستقیم با حیوان سروکار ندارند. این نگاه تقلیل‌گرا با استانداردهای جهانی دامپزشکی در تضاد است.
۲. بی‌دقتی در گزارش‌دهی و نادیده گرفتن واقعیت‌ها
ایشان ........... واقعیت‌های ساده و قابل‌ارزیابی دربارهٔ مراکز آموزش عالی را نادیده گرفته است:
· اولاً دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت فاقد دانشکده دامپزشکی بوده بنابراین، ادعای «تولید فارغ‌التحصیل دامپزشک» در این واحد کاملاً نادرست است.
· در مقابل، واحد گرمسار دارای دانشکدهٔ دامپزشکی کاملاً فعال، با هیأت‌علمی شناخته‌شده و دستاوردهای علمی معتبر است. اساتیدی همچون دکتر سروش یوردخانی، دکتر مهران مهدی‌پور، دکتر رضا بهمنش، دکتر میثم تهرانی شریف، دکتر آذین توکلی و... از چهره‌های شاخص این دانشکده هستند که سوابق مدیریتی، آموزشی و پژوهشی آنان به‌راحتی قابل استناد است.
۳. پیامدهای مخرب چنین اظهارنظرهایی
این قبیل کلی‌گویی‌ها ...... دو اثر سمی به دنبال دارد:
· تخریب هویت حرفه‌ای: زحمات اساتید، پژوهشگران و دامپزشکان فعال را بی‌آنکه مستندی ارائه شود، زیر سؤال می‌برد.
· تضعیف اعتماد عمومی: فضای بی‌اعتمادی و هیجان را جایگزین تصمیم‌سازی مبتنی بر داده و واقعیت می‌کند.
اگر هدف، نقد و اصلاح است، راه آن، ارائهٔ تحلیلی مستند و عالمانه است:
· پیش از هر اظهارنظر عمومی، وضعیت واقعی واحدهای دانشگاهی (مانند وجود یا عدم وجود دانشکده، سوابق هیأت علمی و مدارک فارغ‌التحصیلان) بررسی شود.
· به جای بیان کلیات توهین‌آمیز، نقاط ضعف واقعی با داده‌های دقیق شناسایی و راهکارهای عملی برای رفع آن‌ها پیشنهاد گردد.
با احترام فراوان