پاسخ رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی به نامه سرگشاده «دکتر علیرضا قمریان»

حکیم مهر - «دکتر حمید کهرام» رئیس موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی در پاسخ به نامه سرگشاده اخیر «دکتر علیرضا قمریان» (اینجا) توضیحاتی را ارائه کرد:

به گزارش حکیم مهر به نقل از اگنا، متن این نامه به شرح زیر است:

بسمه تعالی

جناب آقای دکتر علیرضا قمریان
نماینده علمی محترم شرکت فایزر در ایران

نامه سرگشاده جنابعالی خطاب به اینجانب را که در فضای مجازی منتشر شد چندین بار مطالعه کردم و از حوصله و دقت نظرتان بر مصاحبه اینجانب و طرح مواردی با نام و نشان که به نظرتان قابل نقد است، تشکر می کنم. موضوع واردات واکسن را با این نامه در فضای مجازی ایجاد کرده اید که دیگر صاحب نظران هم روی این موضوع مهم فکر کنند و نظر دهند که این هم جای قدردانی دارد. فارغ از اینکه مسئولیت موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی را بر عهده دارم، آنچه به نظر می آید را بدون تعصب حرفه ای طرح می نمایم و بسیار مسرور می شوم با گذاشتن این موضوع به نقد عمومی، حقیقت روشن و شفاف گردد. به امید آنکه در سال اقتصاد مقاومتی این نقدها بدون جانبداری و تعصبِ بی دلیل موجب ارتقای تولید داخل شود که خواست همگان است.

1. در پاسخ، ابتدا موضع خود را بسیار شفاف اعلام می نمایم که هیچگاه مخالف واردات واکسن حتی موارد مشابه تولید داخل نبوده ام و این موضوع در مصاحبه ها طرح شده اما ممکن است بخش هایی از مطالب در رسانه ها حذف شده باشد. به هر حال در مورد واردات واکسن ذکر چند نکته ضروری است:

الف. ضرورت واردات آزاد در صورتی که واکسن در داخل کشور تولید نشود.

ب. در مواردی که واکسن های تولیدی دارای کیفیت خوبی نباشند و یا به میزان لازم تولید نشود حتما باید واکسن وارد کرد.

ج. در صورت قابل قبول بودن کیفیت و کمیت تولید داخل به میزان لازم، حدود ۳۰ درصد واردات می تواند نیاز مصرف کنندگانی که به دلایلی غیر از کیفیت و حتی قیمت، قصد مصرف واکسن خارجی را دارند، رفع کند. از سویی واردات واکسن های با کیفیت از کشورهای پیشرفته می تواند با ایجاد بازار رقابتی، کیفیت تولید داخل را هم به چالش کشیده، ارتقا یابد.

2. در پاسخ به بند شماره ۱ در مورد قدیمی بودن تاسیسات و تجهیزات موسسه، این واقعیتی انکارناپذیر است اما نتیجه گیری برای تشخیص نیاز کشور به واردات به علت فرسودگی تجهیزات موسسه، در ذهن حضرتعالی است و بدون دلیل، از این موضوع دوباره نتیجه گرفته اید که موسسه عقب مانده است و حتما محصولات کیفیت لازم را هم ندارند! ملاحظه می فرمایید که مقدمه با نتیجه گیری ارتباط چندانی ندارند. در بندهای دیگر بیشتر به این موضوع پرداخته می شود. البته در انتهای این بند هم متاسفانه طبق اخلاقِ معمول فرافکنی شده و به جز خود دنبال مسببان عقب ماندگی هستید. به نظر، نخست آنکه در واکسن های تولیدی کنونی موسسه عقب ماندگی وجود ندارد، دوم آنکه اگر هم نقایصی باشد همه ما دامپزشکان، داروسازان، بیولوژیست ها و پزشکان دست اندرکار در آن شریک هستیم و با واردات بیش از حد واکسن این عقب ماندگی رفع نخواهد شد بلکه تشدید می شود. پس واردکنندگانی که به کمک تولید داخل نیامده اند احتمالا قصور بیشتری دارند تا تولیدکننده ای که تمام سعی خود را در این مدت برای تولید و ارتقای واکسن به کار برده است. به هر حال امیدوارم با باز شدن این مباحث همه کمک کنند تا اگر نقایصی هم هست در مدت قابل قبولی برطرف شود.

3. در بند شماره ۲ عددهایی که حضرتعالی طرح نموده اید خیلی دقیق نیست، ولی فحوای استدلال درست است. اگر گفته شده که تمام نیازمندی های واکسن توسط موسسه برطرف می شود اشتباه است. در مورد واکسن هایی که تولید مشابه داخل ندارند، به میزان مورد نیاز نه از کشورهایی که واکسن های بی کیفیت تولید می کنند و ممکن است موجب آلودگی بیشتر هم بشود، بلکه لازم است از کارخانه های پیشرفته واکسن وارد شود.

4. در بند شماره ۳ موضوع PMS را طرح نموده اید که پیشنهاد بسیار خوب و قابل تقدیری است. واکسن های موسسه رازی با تمام واکسن های وارداتی در تحقیقی مقایسه و نشان داده شده که خوشبختانه واکسن های رازی از بسیاری از واکسن های وارداتی تیترهای بهتری داشته و با بعضی از آنها هم تقریبا مساوی است. این تحقیق توسط دانشگاه تهران در چهار استان بزرگ کشور با نظارت بهترین دامپزشکان انجام شده و کاملا از نظر علمی قابل دفاع است. البته لازم است این دسته تحقیقات تداوم داشته باشد. برای این تحقیق تاکید بود که موسسه نقشی نداشته باشد بلکه توسط دانشگاه و با نظارت بهترین های کشور انجام شود. آمادگی وجود دارد در هر استانی که حضرتعالی یا دیگر صاحبنظران پیشنهاد نمایید این تحقیقات توسط هر فرد یا ارگان قابل اعتماد انجام شود. این موضوع را به طور آزاد در فضای مجازی طرح نمایید تا انشاالله به اجرا درآید. بیان این توضیحات بدان سبب است تا مرغداران که به تعبیر شما ولی نعمتان ما هستند از انجام مطالعات تحقیقی کاملا اطمینان خاطر یابند. اما در مورد PMS در موسسه که به طور معمول دنبال می شود با این حال موسسه رازی آماده است فرد، شرکت یا دانشگاه معتمد آحاد دامپزشکان مسئولیت انجام این مطالعات میدانی را به عهده بگیرد. ذکر این نکته ضروری است که در تمام مصاحبه ها و جلسات با متخصصان و سازمان دامپزشکی، استقبال خود را از بیان نظرات صریح درباره واکسن های موسسه به ویژه واکسن های طیور اعلام کرده ایم که در پاسخ بر کیفیت بسیار خوب این واکسن ها صحه گذاشته اند و اینکه علت مصرف واکسن های وارداتی در مرغداری ها مسائل دیگری است که شاید بهتر باشد طرح نشود. در این فرصت نیز بار دیگر درخواست شفاف خود مبنی بر اعلام نقص واکسن های طیور موسسه رازی به منظور بررسی موضوع را مطرح می کنیم.

5. در بند شماره ۴ خواستار ارائه فهرست ۶۰ شرکت واردکننده واکسن شده اید. همانطور که می دانید به علت تبلیغات برای این شرکت ها نمی توان نام آن ها را در فضای مجازی اعلام کرد ولی اسامی شرکت ها در سازمان دامپزشکی و نیز در دفتر اینجانب موجود است که هر وقت لازم دیدید، ارائه می شود. اما پاسخ پرسش تان در مورد ویروس های بیماری زای غیربومی واکسن های وارداتی؛ حتما اطلاع دارید قوانین کشورهای پیشرفته برای واردات واکسن ها به خصوص واکسن های زنده تا چه حد سختگیرانه است. برای واردات دام زنده، فراورده های دامی مانند گوشت قرمز و سفید و….. چه قوانین سختگیرانه ای اعمال می شود. حتما دلیلی برای این قوانین وجود دارد. چرا برای واردات واکسن های دامی آن هم واکسن های حاوی ویروس و باکتری زنده در کشورمان به فقط به آزمایشات ساده بسنده می شود؟ حتی بر فرض اینکه تا کنون هیچ بیماری جدیدی با واردات واکسن ایجاد نشده باشد، آیا امکان بروز و ظهور بیماری در آینده نیست؟ آیا نمی دانیم تحقیقات در کشور ما آنقدر گسترده نیست تا از عدم انتقال هیچکدام از ویروس های موجود در خارج از کشور کاملا اطمینان حاصل نماییم؟ در این بند، شما خیلی دست و دل باز و با جرات از واردات واکسن های به خصوص حاوی ویروس و باکتری زنده به طور عام دفاع کرده اید. پیشنهاد می شود همانطور که سازمان دامپزشکی در مورد واردات گوشت و غیره سخت گیری و قوانین لازم را اجرا می کند در مورد واکسن های وارداتی هم به آزمایشات ناقص داخل کشور و نیز گزارش های شرکت های وارد کننده واکسن های وارداتی اکتفا نکند و برای دقت در کار آزمایشات تکمیلی را در آزمایشگاه های مجهز خارج کشور انجام دهد.

6- در بند ۵ در موضوع دامپینگ پیشنهاد مطالعه قیمت واکسن ها در کشورهای منطقه پیشنهاد بسیار خوبی است. این موضوع از قبل در دستور کار موسسه بوده و با شرکتی قرارداد منعقد شده و در حال مطالعه است و در آینده نتایج آن ارایه خواهد شد. اگر اطلاعاتی در این زمینه دارید دریافت آنها مزید امتنان است. همانطور که می دانید قیمت واکسن ها بر اساس میزان درخواست و شرکت تولیدکننده و نیز نیاز بازار تعیین می شود. به طور طبیعی وضعیت کشور تولیدکننده واکسن با کشورهایی که تولید کننده نیستند متفاوت است. بازار تولید مرغ گوشتی ایران از نظر کمیت و کیفیت در منطقه بی نظیر است. حضور در این بازار برای خیلی از تولیدکنندگان واکسن خارجی یک امتیاز است. برای همین نه تنها در قیمت، بلکه بیشتر از آن، دست واردکنندگان عزیز را باز می گذارند تا هر نوع امتیازی از جمله سفرهای خارجی و غیره به واسطه های فروش واکسن عطا نمایند.

پرسیده اید که توان رقابت موسسه به دلیل عقب ماندگی و غیره گرفته شده است. حال شما پاسخ هید؛ کاهش فروش واکسن های خارجی به دلیل چیست؟ آیا واکسن های خارجی عالی و واکسن های موسسه عقب افتاده است؟ حضرتعالی مستحضرید که در حال حاضر تولیدات طیوری موسسه از هر کدام از واکسن های وارداتی بیشتر به فروش می رسد پس قدرت رقابت به دلایلی که ذکر شده کاهش نیافته است. در سالهای اخیر که سیاست های تبلیغاتی نیز برای فروش واکسن در موسسه دنبال می شود میزان فروش نسبت به سال های قبل حدود دو برابر شده است. بنابراین روشن است که تنوع واکسن های وارداتی، تبلیغات متنوع، حضور کارشناسان خارجی، پیشنهادات متنوع هر کدام از واردکنندگان محترم و متاسفانه فرهنگ مصرف جنس خارجی که همگی درگیر این مشکلات فرهنگی هستیم، تاثیرات بسیار جدی تری از مطالب مطرح شده در نامه حضرتعالی دارد. پرسش اساسی این است چرا در سال اقتصاد مقاومتی برای خریداری واکسن که لزوما کیفیت بهتری هم از تولید داخل ندارد، ارز از کشور خارج شود؟

در انتهای این بند به نظر کمی عوام پسند برای واردات واکسن هم تبلیغات کرده اید. طرح موضوع GMP بدون شناخت کافی از اصول آن شاید برای زدن تازیانه به تولید داخل است که امیدواریم منظور شما این نبوده باشد. بیشترین آشنایی با اصول GMP در بین کارشناسان، محققان و دانشمندان موسسه رازی است. GMP بیشتر یک فرهنگ تولید است که کارشناسان، متخصصان و دانشمندان موسسه بیش از افراد دیگر با این مقوله آشنا هستند. تمام کارخانجات دنیا در بستر زمان سعی در اجرای اصول GMP دارند برای همین در این برهه بیشتر بحث برcGMP است. موسسه رازی هم در طول زمان این موضوع را پیگیری کرده و می کند. هیچ کجای دنیا قدیمی بودن ساختمان ها و تجهیزات را مساوی عدم داشتن GMP نمی دانند. تمام محصولات نهایی موسسه بر اساس اصول فارماکوپه های بین المللی و با بهترین کیفیت های بین المللی تولید و همه آزمایشات لازم روی مواد اولیه، محصولات حین تولید و پس از تولید انجام می شود. اسناد تمام آزمایشات در موسسه موجود است و می تواند مورد بازبینی قرار گیرد.

برای صادرات به ویژه در مورد تولیدات دامی و طیور لازم است پرونده این تولیدات در کشورهای هدف ثبت شود. موضوع صادرات محصول و نیز صادرات تکنولوژی از اهداف موسسه در گذشته نبوده بنابراین فعالیت جدی انجام نپذیرفته است. آیا شما می دانید بخشی از این پرونده ها در کشورهای دیگر ثبت شده است و بخشی هم در حال ثبت شدن هستند؟ شاید علت عقب بودن ثبت پرونده تولیدات موسسه رازی در کشورهای دیگر نبود سیاست های صادراتی در گذشته بوده که اکنون در حال پیگیری جدی است. آیا می دانید واکسن های پزشکی موسسه که از نظر دقت های تولیدی شاید بسیار مهم تر از واکسن های دامی و طیور موسسه است به پیشرفته ترین کشورها صادرات می شود؟ آیا می دانید هم اکنون تفاهم نامه هایی برای انتقال تکنولوژی به کشورهای دیگر داریم؟ آیا می دانید کشورهای دیگر به دنبال محصولات و نیز تکنولوژی تولید موسسه رازی هستند و در این زمینه درخواست های جدی دارند اما این موسسه هنوز تشکیلات و سازوکارهای لازم برای این برنامه ها را آماده ندارد؟ سال جاری یکی از مهمترین برنامه های موسسه صادرات محصول و تکنولوژی است.

کنایه تان درباره ناتوانی موسسه برای صادرات واکسن به عقب افتاده ترین کشورها را هم به حساب بی اطلاعی حضرتعالی و کم لطفی می گذاریم البته ما بیشتر مقصر هستیم که در این مورد به خوبی اطلاع رسانی نکرده ایم.

7- در بند ۷ موضوع بیماری تب برفکی را طرح کرده اید. این موضوع به نظر بحث بیشتری می طلبد. موضوع این نامه بیشتر در مورد واردات واکسن های طیوری است. در مورد واکسن تب برفکی، موسسه رازی دو کار بسیار بزرگ در این مدت انجام داده که چقدر خوب بود به جای این همه نقد به تولید داخل، آنها را نیز طرح می کردید که در آن صورت قضاوت خود را ملی گرایانه تر می نمودید. تولید واکسن تب برفکی از سال ۹۴ در اثر R&D –تحقیقات توسعه ای- موسسه از ۳PD50 به ۶PD50 تبدیل شد. شرکت واکسن سازی تب برفکی "روناک” هم با کمک و انتقال تکنولوژی موسسه به تولید رسید. امیدواریم در سال جاری تولید موسسه و شرکت روناک برای نیاز واکسن تب برفکی داخل کافی باشد همچنین اکنون برنامه های صادراتی هم در حال پیگیری است. همانطور که می دانید واکسن های وارداتی تب برفکی حاوی سویه های بیماری نیستند. در مورد مشکل ایجاد شده در سال ۹۳ و اوایل سال ۹۴ هم مطالب بسیار است که به نظر از حوصله این نامه خارج است.

در مورد بروسلوز هم مطالبی طرح نموده اید که واقعیت دارد. واکسن موسسه حداکثر چهار ماه می تواند از بیماری پیشگیری کند که این موضوع تازه ای نیست و شاید در بیش از ۴۰ سال گذشته مشکل ساز بوده است. سازمان دامپزشکی همیشه سعی می کرد واکسن را پیش از تاریخ انقضا استفاده نماید. اما چرا در این دوره تشدید بیماری طرح می شود، به نظر به جز مشکل واکسن قطعا مسایل دیگری هم هست که لازم است در کمیته های مربوط به پیشگیری بررسی شود. در این مورد دو طرح بسیار جدی در موسسه در حال اجرا است که امیدواریم تا آخر سال به نتیجه برسد و واکسن های با قدرت ماندگاری بیشتر و نیز تولید فرمانتوری به بازار عرضه شود. در مورد واکسن بروسلوز همانطور که ملاحظه می فرمایید ضعف کیفیت ماندگاری واکسن قابل قبول و در حال ارتقا در طرح های R&D است.

خواهش ما از جامعه علمی و نیز دامپزشکان محترم در مزارع و مرغداری ها این است که به جای پرداختن به تبلیغ واردات واکسن های مشابه تولید داخل، با بیان نقایص واکسن ها، ما را برای انجام تحقیقات در موسسه رازی یا با کمک محققان خارج از موسسه به منظور ارتقای کیفی واکسن ها یاری نمایند. به عنوان نمونه واکسن روغنی نیوکاسل و آنفلونزای موسسه که قبلا به صورت 0.5 سی سی تزریق می شد و موجب مشکلاتی در طیور بود با طرح موضوع در یک مدت مشخص به 0.2 سی سی تبدیل شد. یا بعضی واکسن هایی که در سبد موسسه نبود مانند واکسن گامبرو، حدود ۳ سال است که تولید می شود و خوشبختانه نتایج خوبی هم نشان داده است. واکسن نیوکاسل کلون و نیوکاسل مقاوم به گرما نیز با تلاش کارشناسان و دانشمندان موسسه در سال ۹۵ وارد بازار شد. واکسن ۹۱-۴ هم امیدواریم به زودی وارد بازار شود.

در انتها نسبت به قطع واردات و تفسیر اقتصاد مقاومتی اظهار امیدواری نموده و البته نگرانی خود برای تولید به موقع واکسن ها را ابراز کرده اید. همچنین فرار رو به جلو و فرافکنی هم مذمت شده است! این پیغام بسیار نیکی است که اینجانب به عنوان مدیریت این مجموعه گرانبها آمادگی دارم ضمن پذیرا بودن انتقادات مدیریتی با همفکری متخصصان نقایص مدیریتی خود را برطرف نمایم. گرچه هنوز تاکید می شود در مورد واکسن های طیوری تا ۳۰ درصد نیاز کشور واردات قابل قبول است ولی متاسفانه باید اذعان نمود که سازمان دامپزشکی تا ۳ برابر نیاز کشور ثبت سفارش کرده و نیز در سال ۹۵ که سال اقتصاد مقاومتی است واردات واکسن نسبت به دوره مشابه سال قبل بیشتر بوده است!

در پایان متمنی است نظر حضرتعالی نیز به صورت مشخص بیان شود که در صورت اعتماد به واکسن های تولید داخل البته بعد از آزمایشاتی که لازم می دانید، چیست؟ آیا توصیه به مصرف واکسن های داخلی می نمایید یا به دلیل قدیمی بودن تاسیسات و تجهیزات تولید، مصرف واکسن های خارجی را توصیه می کنید؟ برای اثبات حُسن نیت خود، در صورت اول آمادگی داریم تا هرگونه آزمایش مقایسه ای یا آزمایشات دیگر بر روی واکسن های موسسه رازی با هر برند پیشنهادی شما در هر مرغداری مدنظرتان با نظارت حضرتعالی انجام و پس از آن نتایج توسط خودتان در رسانه ها اعلام گردد.

از طولانی شدن تحلیل و پاسخ پوزش می طلبم.

به امید ارتقای تولید داخل