تعجیل زیادی برای جراحی این پلنگ انجام شده است/ مگر پلنگ، گربه خانگی است که آن را فیزیوتراپی کنند؟!/ فیکس کردن ستون مهره‌ها نباید انجام می‌شد

«سیناپرس» در گزارشی با عنوان «پلنگ رودسر قربانی ترامپ‌ایسم می‌شود» نوشت:

لابد شما هم شنیده‌اید که رئیس‌جمهور وقت آمریکا، جناب دونالد ترامپ ظاهراً هیچ دل خوشی از محیط‌زیست و طرفداران آن ندارد .  ترامپ از همان آغاز شمشیر خود را با محیط‌زیست از رو بست، بنابراین رفتارهای امروزش از جهاتی چندان باورنکردنی و دور از ذهن نیست. در حالی که این‌روزها رویکردی شبیه ترامپ در برخی از به اصطلاح متولیان حیات‌وحش ایران رسوخ کرده که معلوم نیست ریشه آن را باید در کجا جستجو کرد. آیا واقعا حیات‌وحش باارزش ایران موش آزمایشگاهی است؟

چند روز پیش پلنگ ماده‌ای که بر اثر دچار شدن در تله‌های مخصوص شکار گراز وضعیتی بشدت اسف‌بار داشت و از استان گیلان به تهران بزرگ منتقل شده بود؛ علیرغم هشدارهای جدی دو نفر از دامپزشکان مطرح حیات‌وحش ایرانی و پرتغالی، با هماهنگی دفتر صید و صید و دفتر تنوع‌زیستی و حیات‌وحش سازمان محافظت از محیط‌زیست در مطبی خصوصی تحت عمل جراحی قرار گرفت و وارد فاز نامعلومی از معالجه شد. درمانی که به قول جراح معتمد سازمان محافظت از محیط‌زیست، نهایت کاری بود که از منطقه خاورمیانه تا کشور کره می‌شد برای این حیوان انجام داد. اما از اینجا به بعد به قول جراح معالج دیگر باید چشم امید به خارجی‌ها بست که تازه در صورت تثبیت وضعیت حیوان و در خوش‌بینانه‌ترین حالت که فاز قطع نخاعی منتفی شده باشد، پلنگ را در خارج از کشور فیزیوتراپی کنند!

توضیحات دکتر فتاحیان و دکتر مرعشی، جراح و دامپزشک مسئول بیهوشی این عمل

«دکتر حمیدرضا فتاحیان» و تیم درمانی ایشان چند روز پیش پس از ۴ ساعت عمل جراحی دشوار و نفس‌گیر، در نهایت حیوان بیهوش را به مسوولان سازمان محافظت از محیط‌زیست تحویل دادند. دکتر فتاحیان پس از عمل درباره وضعیت بیمار چنین گفت: «ما بنا بر تشخیص‌هایی که داشتیم برای حیوان  Double Plate گذاشتیم، درواقع ما با اینکار ستون مهره را کامل فیکس کردیم که لق نباشد و حیوان از این مرحله به بعد به هر جایی که بخواهد جابجا شود، امکانش وجود دارد. نظر تیم جراحی این است که ضعف عضلانی این حیوان اگر اصطلاحاً بخاطر  LMN: Lower Motor Neuron باشد، به هیچ‌وجه احیاء نمی‌شود اما اگر  UMN: Upper Motor Neuron باشد امکان بازگشت دارد که البته علائم به من نشان می‌دهد که  UMN است. از آنجایی که ما نمی‌توانیم آستانه نا خوشی پر عمق یا  Deep pain این حیوان را اندازه بگیریم و هیچ‌کس دیگر هم در جهان نمی‌تواند از آن  Deep pain بگیرد، به همین خاطر باید همه‌چیز را به حیوان و مقاومت‌اش واگذار بکنیم که خودش را احیاء کند.»

دامپزشک مسوول بیهوشی این پلنگ، «دکتر محمود مرعشی» پس از تحویل گرفتن بیمار بیهوش و قراردادن آن در جعبه مخصوص حمل ادعا کردند که وضعیت حیوان به ثبات رسیده و پس از بازگشت کامل به وضعیت طبیعی مجدد آن را به کلینیک حیات‌وحش پارک پردیسان منتقل خواهند کرد. دکتر مرعشی سن بیمار را میان ۳ الی ۴ سال عنوان کردند در صورتیکه پیش‌تر دامپزشک ارشد کلینیک حیات‌وحش پارک پردیسان، دکتر ایمان معماریان سن این ماده را ۷ سال تخمین کرده بودند .

گفتنی است که «دکتر ایمان معماریان» فارغ­التحصیل رشته دامپزشکی دانشگاه تهران و فلوشیپ بیهوشی، مقیدسازی و بیماری‌های حیات­وحش از کشور­های نامیبیا، هلند و اسپانیا در گزارش بالینی هستند و در گزارش پیشین خود درباره این پلنگ اعلام کردند: «این حیوان دچار فلجی حاد اندام‌های تحتانی همراه با کاهش وزن است، ماهیچه‌ها بشدت تحلیل رفته‌اند بالاخص در ناحیه اندام‌های تحتانی تحلیل‌رفتگی مشهود است. حیوان ۱۰ درصد آب بدن خود را از دست داده. در ناحیه پهلوی سمت راست تا بخش پشت صفاقی دریدگی و زخم حادی دیده می‌شود که بواسطه‌ی عفونت میزان زیادی ترشح از آن خارج شده و التهاب دارد. از آنجایی که انجام آزمایشات بالینی مناسب بر روی پلنگ ایرانی وحشی بدون بیهوشی امکان‌پذیر نبود بنابراین این حیوان را بیهوش کرده و براساس پروتکل‌های خاص بر روی آن آزمایشات عصب‌شناسی و سی‌تی‌ اسکن به انجام رساندیم. آزمایشات عصب‌شناسی نشان داد که هیچ‌کدام از اندام‌های خلفی این حیوان نسبت به محرک‌ها اعم از سطحی و عمقی پاسخ نمی‌دهند. سی‌تی‌ اسکن انجام شده در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران هم تایید کرد که ستون فقرات این حیوان به طور کامل آسیب دیده و ضایعه به وجود آمده، برگشت‌پذیر نمی‌باشد. چنین جراحت‌هایی همیشگی بوده و بنابراین این پلنگ در آینده نخواهد بود که از هیچ‌کدام از اندام‌های خلفی‌اش استفاده کند. معلوم است که این ضایعه منجر به درد زیاد و تحلیل رفتن این گربه‌سان وحشی خواهد شد. به طور اکید پیشنهاد دامپزشکی برای این حیوان مرگ آرام است لکن پیش از مرگ آرام مفید خواهد بود اگر شانس ذخیره‌سازی تخمدان‌ها را داشته باشیم و بتوانیم نمونه‌های بیولوژیکی لازم را که می‌تواند برای آینده سودمند باشد، از این پلنگ برداشت کنیم .»

متاسفانه تعجیل زیادی برای جراحی این پلنگ انجام شده است

این دامپزشک حیات‌وحش می‌گوید: «جراح معالج گفته‌اند که آنچه دیده‌اند،UMN  است که البته عجیب است. متاسفانه خیلی از صحبت‌ها نشان از آن دارد که تعجیل زیادی برای عمل این پلنگ انجام شده. بعنوان مثال  Lumbar Intumescence از سگمنت  L4 نخاع تا  S3 است که براساس مهره‌ها در سگ و البته با شباهت بسیار زیاد در گربه سانان بزرگ حدودی می‌شود از اواسط مهره  L3 تا حدفاصل مهره‌های  L5 و  L6. آتروفی عضلانی ناشی از  UMN به خاطر عدم استفاده و بسیار بطئی است و چند ماه طول می‌کشد ولی متاسفانه دوستان به خاطر عدم تخصص حیات‌وحش به این مورد توجه نداشته‌اند که در حیات‌وحش یک حیوان دچار پاراپلژیا نمی‌تواند آنقدر زنده بماند تا دچار آتروفی عضلانی ناشی از عدم استفاده شود و به خاطر گرسنگی و فقر غذایی قبل از ایجاد آتروفی ناشی از عدم استفاده تلف می‌شود. ضمن این که وضعیت ضایعه استخوانی در سی‌تی به وضوح نمایان کرد که حداکثر ۲ تا ۳ هفته از شکستگی گذشته چون هنوز کال تشکیل نشده بود و تنها نیوبن فرمیشن و پریوستال ریاکشن در نتیجه استئومیلیت وجود دارد.»

مگر پلنگ، گربه خانگی است که آن را فیزیوتراپی کنند؟!

وی می افزاید: «متاسفانه اینقدر آسان نمی‌توان تفاوت‌های حیوان اهلی و حیوان درنده مثل پلنگ را نادیده گرفت. ما درد عمقی  Deep Pain را در حیات‌وحش اگر بخواهیم بررسی کنیم، هیچ گاه نزد آن نمی‌نشینیم تا میان انگشت‌ها را فشار دهیم و … اصلاً مگه اینکار امکان دارد؟ بهترین راهکار برای این بیمار دارت کردن بود که متاسفانه جانداری به این پرخاشگری، هنگام برخورد دارت هم هیچ عکس العملی نشان نمی‌دهد و به این سبب درد عمقی منفی خبر داده شد. جدای از این‌ها من یک سوال از تیم درمانی دارم: مگر حیوان حیات‌وحش مثل پلنگ، گربه خانگی است که آن را فیزیوتراپی کنند؟؟»

دعوت تیم دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران از خبرنگاران و دست‌اندرکاران جراحی این پلنگ به نشست خبری

«دکتر محمد ملازم» استاد دانشگاه و متخصص رادیولوژی دامپزشکی در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس یادآور شد که نظریه دکتر معماریان براساس بررسی عکس‌های سی‌تی‌اسکن و آزمایشات خاص عصب‌شناسی داده شده و‌ تیم دامپزشکی دانشگاه تهران متشکل از «دکتر محمد مهدی دهقان» دکتری تخصصی جراحی و «دکتر امیر رستمی» در جریان آن می باشند. ضمن این که عکس‌ها و آزمایش‌ها به تایید این اساتید هم رسیده است لذا تیم دامپزشکی دانشگاه تهران همینجا از کلیه دست‌اندرکاران جراحی این پلنگ و خبرنگاران حوزه محیط‌زیست فراخوان به عمل می‌آورد تا در یک نشست خبری که هفته آینده توسط دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران برگزار خواهد شد، حضور بهم رسانده و نقدهایی را که به این شیوه تصمیم‌گیری وارد است، پذیرا باشند.

دکتر ملازم یادآور شد کلیه این موارد اعم از تشخیص ها و توضیح عکس ها پیش از عمل به دفتر تنوع زیستى و زندگی حیوانات اعلام شده است .

«دکتر محمد مهدی دهقان» دکتری تخصصی جراحی دانشگاه تهران هم در زمینه این تصمیم‌گیری یادآور شدند: «اطلاعات من درباره این پلنگ بیش‌تر براساس مشاهدات دکتر معماریان و گزارش سی‌تی اسکن دکتر ملازم و البته مشاهده عکس ها و تصاویر سی‌تی‌ اسکن همراه با ایشان است. دو روز پیش علیرغم میل باطنی که ناشی از تجربیات سابق درباره نحوه برخورد با چنین نکاتی توسط مسوولین سازمان حافظت از محیط‌زیست بود، تنها به خاطر اصرار دکتر معماریان راضی به مشاهده وضعیت پلنگ یاد شده شدم ولی امکان مشاهده دقیق فراهم نشد و قرار شد با آزمایشگاه نقشه‌برداری مغز دانشگاه تهران که یک  MRI  ۳  تسلای خیلی نو و مرغوب بالا دارند، هماهنگی انجام شود تا بعدازظهر MRI انجام شود و همزمان وضعیت حیوان هم دقیق چک شود که متاسفانه به خاطر تصمیم‌گیری عجولانه مسوولان سازمان حافظت از محیط‌زیست امکانپذیر نشد. مساله اینجاست که در نکاتی اینچنین حساس بجای برخورد تبلیغاتی بایستی برخورد علمی انجام شود.»

فیکس کردن ستون مهره‌ها با راهکار یاد شده نباید انجام می‌شد

وی افزود: «مشاهده از دور حیوان موجب شد که من نظر دکتر معماریان مبنی بر پاراپلژیا و آتروفی خیلی شدید عضلات اندام‌های خلفی را تایید کنم. درباره وضعیت بالینی این حیوان کوچک‌ترین نظری نمی‌دهم اما از عکس ها و تصاویر سی‌تی‌ اسکن دکتر ملازم معلوم است که قسمتی از  Arch مهره (منطقه لامینا) مهره  L4 دچار شکستگی شده و قطعه‌ای از آن هم وارد کانال شده است. در عکس ها و تصاویر سی‌تی‌ اسکن دکتر ملازم نشانه‌ای از شکستگی یا انتقال بدنه یا پدیکل هیچ‌کدام از مهره‌ها موجود نبود و فقط در سطح ونترال بدنه مهره‌ها  Periosteal Reaction شدیدی دیده می‌شد که از  L2 تا  L5 وجود داشت که نشان می‌دهد فیکس کردن ستون مهره‌ها با راهکار یاد شده نباید انجام می‌شده. متاسفانه دغدغه من این است که هم اکنون با انجام این عمل درد بسیار بیش‌تری به حیوان تحمیل شود بدون نتیجه مثبت .»

نظریه دامپزشک برنامه محافظت از پلنگ ایرانی هم نادیده گرفته شد

هنوز داستان غم‌انگیز لورا، پلنگ ایرانی ماده‌ای که بر اثر برخورد گلوله‌های چهارپاره متحمل ضایعه نخاعی و ایجاد زخم‌های پر عمق در اندام تحتانی گردید، فراموش نشده که متولیان حیات‌وحش نسخه تازه ای برای یکی دیگر از افراد همین گونه می‌پیچند. جراح معالج پلنگ رودسر پس از عمل یادآور شد: «که از اینجا به بعد باید نامه‌نگاری‌ها با متخصصان خارجی آغاز شود به این علت که همه احتیاج ها را نمی‌توان اینجا پاسخگو بود. این نهایت کاری است که ما از خاورمیانه یعنی از کشور سوریه گرفته تا کشور کره می‌توانستیم برای این حیوان به انجام رسانیم و از اینجا به بعد باید از خارجی‌ها برای کارهایی مثل فیزیوتراپی و … کمک گرفت. کاری که ما به انجام رساندیم، صرفاً تثبیت تیغه بود و نظر دادن درباره نخاع کاری است که حتی پروفسور پارسا هم برای موارد انسانی انجام نمی‌دهند .»

پیشنهاد اکید پزشکی برای این حیوان، مرگ آرام است

خویی برناردینیو  (Rui Bernardino) ، یکی از دامپزشکان شناخته‌شده حیات‌وحش از باغ‌وحش لیسبون پرتغال که در برنامه محافظت از پلنگ ایرانی (EEP) بعنوان گونه‌ در معرض خطر انقراض با اتحادیه باغ‌وحش‌های قاره اروپا  (EAZA) همکاری می‌کند. این دامپزشک شناخته‌شده حیات‌وحش هفته پیش به فراخوان دکتر ایمان معماریان، در ایران بودند و اتفاقاً این پلنگ مجروح را هم بالینی معاینه کرده‌اند.

برناردینیو در گزارش خود از این پلنگ ماده نگاشته: «این حیوان دچار از کارافتادگی اندام تحتانی به همراه کاهش وزن است، به شدت آب از دست داده و ماهیچه‌های اندام‌های تحتانی‌اش کاملاً تحلیل رفته‌اند. نشانه‌هایی از جراحت، در منطقه شکم و محدوده ستون فقرات‌ به چشم می‌خورد. براساس سی‌تی‌اسکنی که از این حیوان در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران گرفته شده، می‌توان آسیب خیلی جدی به منطقه ستون مهره ها و برگشت‌ناپذیری این ضایعه را شناسایی کرد. به این دلیل که این شرایط برگشت‌ناپذیر و همیشگی است به این معنا که دیگر حیوان تحت هیچ‌ شرایطی نمی‌تواند از هیچ کدام از اعضای اندام‌های تحتانی‌اش در آینده بهره گیرد و این که واضح است که این وضعیت منتهی به ناخوشی و زجر دایمی حیوان خواهد شد لذا پیشنهاد اکید پزشکی برای این حیوان، مرگ آرام است . »

«دکتر محمد ملازم» استاد دانشگاه و متخصص رادیولوژی دامپزشکی هم در گزارش خود به چند مورد اصلی اشاره دارد: «شکستگی باز و قدیمی در صفحه پشتی مهره  L4 ، استئومیلیت (عفونت ماده استخوان بوسیله میکروب چرک‌زا) حاد موجود در مهره‌های  L2 ، L3 ، L4 و  L5 ، احتقان شش یا همان پرخونی ریوی و وجود هوا یا گاز در درون حفره صفاقی، تجمع گاز در بافت‌های نرم مبدایی بدن خلفی سمت راست، بهم‌فشردگی معده و آتروفی یا تحلیل عضله اندام‌های خلفی. در مجموع اینطور استنباط می‌شود که احتقان شش یا همان پرخونی ریوی و وجود هوا در درون حفره صفاقی با جراحت باز روی بدن این حیوان در رابطه است، منشاء استئومیلیت هم باکتریایی است و با شکستگی باز مرتبط می‌باشد و در نهایت انجام  MRI از ستون مهره ها و اولتراسونوگرافی از منطقه معده ای لازم است . »

اکنون سوال اینجاست: دقیقاً چه مورد ابهامی در گزارشات این کارشناسان متخصص در زمینه حیات‌وحش موجود بوده که متخصصان حیات‌وحش دفتر شکار و صید و دفتر تنوع‌زیستی و حیات‌وحش به ناگاه تصمیم می‌گیرند بیمار را به مجموعه‌ای واگذار بکنند که سابقه کار با گونه‌های حیات‌وحش را ندارد و مدعی است که می‌تواند این گونه گرانبها را علیرغم نظر متخصصان حیات‌وحش احیاء کند؟

خبرنگار سیناپرس روز پیش شاهد تلاش‌های چند ساعته و بی‌دریغ تیم دکتر فلاحیان در کلینیک شخصی ایشان بود، اما مساله اینجاست که اساساً راهکار تصمیم‌گیری نهادهای مسوول درباره گونه‌های جانوری حساس به نوعی تبدیل به واکنش‌های احساسی شده است، واکنش‌هایی که گویی قرار نیست در آن‌ها جایی برای نظرات متخصصان شناخته‌شده و دامپزشکان مطرح حیات‌وحش باشد یا حتی وقعی به آن‌ها نهاده شود .

چند پلنگ دیگر باید قربانی بی‌تدبیری شوند؟

متاسفانه پلنگ‌های ایرانی اینروزها به ویترینی برای اکران تبدیل شده‌اند. آن‌ها گهگاهی پوست‌شان کنده و از ویترین فروشگاه‌های لوکس پایتخت سر در می‌آورند، گهگاهی لاشه‌شان توسط دام‌دارها سوزانده و خبرساز می‌شود، گهگاهی با لاشه مسموم یا از طریق شکار کشته می‌شوند و گاهی هم اگه همچون پلنگ رودسر خیلی خوشبخت باشند، اول در تله به دام می‌افتند و بعد از آن بدین‌شکل قربانی بی‌تدبیری می‌شوند. علل این نوع رفتارها هم ساده است، ارزش پلنگ‌ها را در ایران کسی به خوبی نمی‌داند. برای دامداران و مردمان محلی، پلنگ‌ها دغدغه و برای متولیان هنوز ناشناخته‌اند. پلنگ‌ها بدون اغراق، تنها ویترین جالبی برای نمایش می باشند وگرنه تا به حال هیچ سود ویژه ای نه از جانب هواداران و نه از مخالفان به آن‌ها نرسیده است .

قریب دو سال از قول مدیر کل دفتر تنوع‌زیستی و حیات‌وحش سازمان محافظت از زیستگاه طبیعی می‌گذرد و هنوز با هیچ پلنگ مجروحی در ایران مطابق پروتکل‌های روز جهان برخورد نشده است. درست دو سال پیش دفتر تنوع‌زیستی و حیات‌وحش سازمان حافظت از محیط‌زیست با مخابره خبر تدوین «سند راهبردی امداد و نجات حیات‌وحش کشور » عنوان کرد: «محیط‌بانان و سمن‌های زیست‌محیطی سه استان گلستان، استان لرستان و تهران بزرگ در قالب طرح پایلوت، آموزش‌های لازم را جهت کمک و نجات خواهند گرفت.» دکتر مجید خرازیان مقدم در آنزمان گفت که این سند به منظور محافظت از حیات‌وحش کشور در قالب اورژانس حیوانات به امضاء رسیده است. اکنون سوال اینجاست که دقیقاً به کدام حیوان حیات‌وحشی در ایران در قالب این سند امدادرسانی شده است؟

سوال اینجاست که در زمینه‌های تخصصی گوناگون حیات‌وحش دقیقاً چه افرادی باید تصمیم‌گیرنده باشند؟ آیا واقعا هر نظریه خیرخواهانه‌ فارغ از داشتن تجربه و سابقه کاری باید پذیرفته شود و نظرات متخصصان بالاخص تیم مجرب دامپزشکی باید صرفاً به بهانه‌های واهی کنار گذاشته شود و زجری به حیوان تحمیل شود که شایسته‌اش نیست.

مدیرکل دفتر شکار و صید سازمان حافظت زیستگاه طبیعی، علی تیموری در گفت و گو آذرماه امسال با خبرگزاری مهر مخابره کرده بودند که در مدت ۸ سال اخیر به طور میانگین نزدیک به ۲۰ پلنگ تلفات داشته‌ایم اما امسال خوشبختانه شرایط خیلی بهتر بوده و شمار تلفات به تنها ۵ فرد رسیده است. همه این‌ها در حالی عنوان شد که شایعاتی مبنی بر تلفات یک یا دو مورد دیگر پلنگ هم وجود داشت که به خاطر کمبود مستندات رد شد. اکنون این سوال مطرح است که آیا واقعاً امسال وضعیت پلنگ‌ها بهتر شده؟ به راستی چند پلنگ ایرانی دیگر باید قربانی بی‌تدبیری شوند؟ چرا پلنگ‌های آسیب‌دیده ایران از حداقل‌ها هم محروم می‌شوند؟ آیا واقعا غیر از این است که دامپزشکان حیات‌وحش باید در چنین نکاتی مشاور اول سازمان محافظت از محیط‌زیست باشند؟ چطور است که حتی چنین حقوق ساده‌ای از یک حیوان بخت‌برگشته دریغ می‌شود؟ و در پایان این که چه کسی می‌تواند با این رویکرد ترامپ‌ایسم به ادامه نسل گونه‌های گرانبها حیات‌وحش در کشور امیدوار باشد؟