ممنوع نمودن ورود دام از افغانستان، موجب افزایش قاچاق دام به کشور شده و مخاطره‌آمیز است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «دکتر مهدی حسینی» مدیرکل دامپزشکی استان سیستان و بلوچستان اعتقاد دارد در بحث مبارزه با ورود دام زنده به کشور، به‌نوعی در برابر عمل انجام شده قرار داریم و لذا برای برخورد با آن، باید محتاطانه و با برنامه‌ریزی عمل شود تا عواقب بعدی آن از بین برود. وی دقایقی را میهمان تلفنی «حکیم مهر» بود که ماحصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

حکیم مهر: چند روز پیش استاندار سیستان و بلوچستان اظهار نظری کرده بودند مبنی بر اینکه موافق انسداد ورود دام به استان نیستند. در حال حاضر وضعیت استان در این حوزه به چه شکل است و چقدر هماهنگی میان اداره کل دامپزشکی و استانداری سیستان و بلوچستان وجود دارد؟

منظور آقای استاندار این بوده که شرایط و وضعیتی برای ما ایجاد شده که ما آن را انتخاب نکرده‌ایم. این شرایط همان ورود دام از افغانستان به کشور است که رغبتی برای انجام آن نداریم. در واقع هیچ مسئولی این مخاطره را نمی‌پذیرد که دام زنده وارد کشورش شود، اما واقعیت این است که این شرایط به وجود آمده و ما با یک شیب ورود به این سمت مواجه هستیم.

در این شرایط اگر بخواهیم بگوییم که واردات از نظر قانونی ممنوع است، باعث افزایش قاچاق شده‌ایم. اما اگر ضوابطی برای آن تعریف کنیم، خودبه‌خود برخی افراد زیر چتر قانون قرار می‌گیرند و تعرفه دولتی آن را تحت نظارت دامپزشکی پرداخت می‌کنند، مرحله قرنطینه دام طی می‌شود و اگر نیاز به ارائه خدمات بهداشتی نظیر سم‌پاشی و غیره باشد، انجام می‌شود. درنهایت دام داخل استان کشتار می‌شود و مخاطره را کمتر می‌کند. در این شرایط گوشت پس از طی مرحله پیش سرد، سالم‌سازی، بازرسی‌های قبل و بعد از کشتار و نظارت شرعی وارد کشور می‌شود که قطعاً این روند، هم در داخل استان محروم سیستان و بلوچستان ایجاد اشتغال می‌کند و هم اینکه از ورود دام بدون ضابطه و به‌صورت غیرمجاز جلوگیری به عمل می‌آورد.

پس منظور آقای استاندار این بوده که اگر بخواهیم در زمینهٔ ورود دام انسداد ایجاد و از ورود آن جلوگیری کنیم، مسلماً دامی که تا پشت مرز آمده است، باز نمی‌گردد. برخی افراد سودجو به هر شکلی که بتوانند آن را به برخی مناطق داخل کشور می‌رسانند که این مسئله می‌تواند هم برای جمعیت دام بومی و هم جمعیت انسانی مخاطره‌آمیز باشد.

حکیم مهر: در این لحظه که با هم صحبت می‌کنیم، آیا این انسداد وجود دارد یا خیر؟

از طرف سازمان دامپزشکی کشور ضوابطی تعریف و 2 نوع برخورد در این حوزه طراحی شده است. برخی متقاضیان هستند که دام را برای کشتار می‌آورند. این دام خیلی سریع پس از استراحت، وارد کشتارگاه می‌شود. همین کوتاه شدن دوره قرنطینه برای دام‌هایی که داخل استان قرار است کشتار شوند، طبق آمار کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز 36.5 درصد کاهش قاچاق دام را به ارمغان آورده است.

از طرفی این مسئله باعث کاهش شدید کانون‌های بیماری در استان به‌خصوص بیماری‌های استراتژیک مثل تب برفکی شده است. تا جایی که ما در سال‌های گذشته مثلاً سال‌های 91 و 92، حدود 65 کانون تب برفکی داشتیم که این رقم در سال 95 به 4 کانون رسیده است، چراکه دام خیلی زود کشتار می‌شود و ویروس فرصت بروز علائم و انتشار را در دامداری‌های دیگر ندارد.

بحث دیگر پرواربندی است که در آن دام 17 روز قرنطینه شده و واکسن‌های مورد نیاز ازجمله تب برفکی را دریافت می‌کند. در روز هفدهم درصورتی‌که علائم بیماری‌های مخاطی به‌ویژه تب برفکی را نداشته باشد، وارد پرواربندی می‌شود. اما بیشتر متقاضیان، خواستار مورد اول یعنی کشتار دام بودند و الآن تنها مرز ورودی ما در واردات دام، سراوان است.

حکیم مهر: وضعیت در مرزهای دیگر به چه شکل است؟

در مرزهای دیگر اگر واردات دام انجام نمی‌شود، به خاطر مشکلاتی است که آن سوی مرز و در پاکستان داریم. وگرنه از داخل کشور هیچ ممانعتی از سوی گمرک، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی وجود ندارد.

حکیم مهر: پس می‌توان نتیجه گرفت که اداره کل دامپزشکی استان با نظر استانداری موافق است.

بله. چون ما تجربه سال‌های گذشته را داشتیم که مثلاً وقتی بیماری تب برفکی می‌آمد و ما انسداد ایجاد می‌کردیم، کانون‌های تب برفکی را در استان‌های مجاور مثل کرمان، جنوب کرمان، یزد و حتی قم می‌دیدیم. اما وقتی که این انسداد نباشد، با توجه به وجود 10 کشتارگاه صنعتی دام و 1700 رأس کشتار روزانه، می‌توان مسئله را طوری مدیریت کرد که دام‌ها تحت نظارت داخل استان کشتار شده و گوشت با کمترین مخاطره وارد کشور شود.

حکیم مهر: به بحث قرنطینه اشاره کردید. الآن دقیقاً قرنطینه‌های ورودی استان را به چه شکل مدیریت می‌کنید؟ وضعیت آن‌ها چطور است؟

دام در زمان ورود و در بازارچه، پلاک بارکددار می‌خورد. با این روش، برخی مسائل مانند اینکه این دام از کدام مبدأ ورودی وارد شده، تا چه تاریخی قرنطینه بوده، زمان بارگیری به سمت کشتارگاه و همچنین تائید تخلیه در کشتارگاه و زمان کشتار در سیستم یکپارچه قرنطینه قابل ردیابی است.

در داخل قرنطینه نیز همان زمان ورود و هنگام پلاک‌کوبی، سم‌پاشی علیه انگل‌های خارجی انجام می‌شود که با توجه به کمبود آب و شرایط آب و هوایی در مرزهای استان به‌خصوص در فصول گرم سال، از سم پوران به‌صورت خطی استفاده می‌کنیم که هم اثربخشی آن بهتر است و هم با توجه به کمبود آب و مشکلات زیست‌محیطی، مصرف آن هم راحت‌تر است.

حکیم مهر: به کاهش میزان ابتلا به تب برفکی طی سال‌های گذشته اشاره کردید. در 10 روز گذشته 17 نفر در سیستان و بلوچستان به تب کریمه کنگو مبتلا شدند. بیشتر مبتلایان نیز کارکنان کشتارگاه‌ها هستند. چرا این اتفاق افتاده و چطور می‌توان آن را مدیریت کرد؟

بیماری تب کریمه کنگو یک بیماری شغلی است. یعنی در ابتدا در افرادی که بیشترین تماس را با دام و فراورده‌های تازه دامی مثل خون و گوشت داشتند، مشاهده می‌شود. کارگران کشتارگاه‌ها، دامداران، سلاخان، کارگران بسته‌بندی و دامپزشکان از افرادی هستند که بروز بیماری در ابتدای امر در آن‌ها مشاهده می‌شود. بیماری CCHF هم به هرحال وجود دارد و ما این بیماری را در خود منطقه، به‌صورت بومی داریم. از آنجاکه دام علائمی هم ندارد، ما صرفاً بحث مبارزه با ناقلین این ویروس را انجام می‌دهیم و رعایت حفاظت فردی در داخل کشتارگاه برای ما خیلی مهم و کلیدی است.

از طرفی بحث پیش سرد مطرح است و جالب است بدانید که همه کشتارگاه‌های ما مجهز به سیستم پیش سرد هستند و بعد از سالم‌سازی و بعد از اینکه دمای لاشه به حد مطلوب می‌رسد، لاشه از کشتارگاه خارج می‌شود.

کشتارگاه قبل از مرحله پیش سرد است و طبق بررسی ما مشاهده شد که بعضی از کارگران کشتارگاه، از آموزش‌هایی که توسط همکاران دامپزشکی و دانشگاه علوم پزشکی داده شده بوده، محروم مانده و لوازم حفاظت فردی لازم را نداشتند. درنهایت با علائم تب و کوفتگی به بیمارستان مراجعه می‌کنند و با توجه به شایعه سابقه این بیماری در استان، ذهن پزشک به سمت CCHF می‌رود. بلافاصله آزمایش‌های لازم را می‌گیرند که خوشبختانه با توجه به تشخیص سریع، موردی از مرگ‌ومیر نداشتیم. الآن بحث کنترل مطرح است. نظارت‌های شدیدتری با همکاری همکاران بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی و دامپزشکی بر واحدهای تولیدی در حال انجام است. از آن تاریخ به بعد تحت نظارت بخش دولتی و پس از چک کردن دما و PH لاشه توسط همکاران بخش دولتی، اجازه خروج لاشه را می‌دهیم. همچنین اجازه کشتار دام، بازرسی قبل از کشتار، توسط خود همکاران دولتی انجام می‌شود تا زمانی که طغیان بیماری به‌طور کامل فروکش کند.

روز دوشنبه همین هفته نیز مجدداً کلاس‌های آموزشی برای کلیه مسئولین بهداشتی شرکت‌های بسته‌بندی گوشت، مسئولین بهداشتی کشتارگاه‌ها و شرکت‌هایی که در بحث سم‌پاشی دام و پلاک‌کوبی آن‌ها در مرز مداخله دارند، با حضور کارشناس مسئول در خود سازمان دامپزشکی و همکاران اداره زئونوز وزارت بهداشت برگزار شد و تذکرات و توجیهات لازم در بخش مخاطرات بیماری به آن‌ها داده شد.

حکیم مهر: سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان قرار بود دام‌های استان را پلاک گذاری کند. سابقه این اقدام چیست و اینکه آیا قبلاً اجرایی شده بود؟ آیا با هماهنگی اداره کل دامپزشکی بوده است و شما نظارتی بر این بخش‌ دارید؟

هویت دار کردن دام از وظایف معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی است. با توجه به این که در استان سیستان و بلوچستان، هر از گاهی ورود دام غیرمجاز را شاهد هستیم، دبیرخانه کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مصوباتی داشتند. یکی از مباحثی که در بحث کنترل ورود غیر مجاز دام مهم بود، هویت دار کردن دام بومی بود.

این مهم از سال گذشته توسط همکاران جهاد کشاورزی استان در دستور کار قرار گرفت و سال گذشته طبق آماری که معاونت بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان داده بود، پلاک‌کوبی گاو و گوساله در استان انجام شده و از اواخر سال گذشته بخش پلاک‌کوبی شتر شروع شده که الآن در دست اقدام است. با اولویتی که دوستان ارائه می‌دادند، شهرستان‌های مرزی مثل میرجاوه، سراوان چابهار و ... شروع به پلاک‌کوبی کردند.

حکیم مهر: اعطای 5 میلیارد تومان تسهیلات خرید دام و علوفه به دامداران استان که قبلاً قول آن داده شده بود، به کجا رسید؟

من در جریان این مسئله نیستم و همکاران سازمان جهاد کشاورزی آن را پیگیری می‌کردند. هر اقدامی که صورت گیرد از سوی دوستان است و من اطلاعی ندارم، چون در شرح وظایف آنان قرار دارد. پس اجازه دهید این مسئله را خود آنان اطلاع‌رسانی کنند.

حکیم مهر: به‌عنوان سؤال آخر، نظر شما در مورد پایگاه خبری حکیم مهر چیست؟

حکیم مهر یک پایگاه خبری است که به‌صورت تخصصی مسائل مرتبط با بهداشت دام و دامپزشکی را رصد می‌کند. قطعاً آگاهی بخشی عمومی به مردم یکی از اقدامات مؤثری است که می‌تواند ما را در رسیدن به اهداف خود که بحث ارتقای بهداشت عمومی و اصلاح فرهنگ فراورده‌های خام دامی است، قطعاً کمک شایانی می‌کند.

متخصصین معتقدند که اگرچه ما در بحث کنترل بیماری CCHF اقدامات مهمی انجام داده‌ایم، اما تنها راهی که می‌توانیم از بیماری جلوگیری کنیم، بحث آموزش و ترویج است. درواقع با اطلاع‌رسانی عمومی می‌توانیم خیلی راحت از این بیماری جلوگیری کنیم که قطعاً همکاری مجموعه‌هایی مثل حکیم مهر می‌تواند در این زمینه کمک شایانی به ما کند که تا الآن هم خوشبختانه به همین شکل بوده است.