علت گسترش بی‌رویه دانشکده‌های دامپزشکی، عمدتاً سیاست‌های دولت آقای احمدی‌نژاد بوده است

حکیم مهر - کانال تلگرامی دامپزشکان ایثارگر گفتگوی تفصیلی جذابی را با «دکتر سیدمصطفی پیغمبری» رئیس گروه تخصصی دامپزشکی وزارت علوم انجام داده است که در ادامه به استحضار مخاطبین محترم می رسد:

جناب دکتر عزیز، ضمن عرض سلام و ادب، لطفاً خود را معرفی نموده، اهل کجا هستید و چگونه جذب رشته دامپزشکی شدید و مسئولیت فعلی شما چیست؟

اینجانب اهل تنکابن هستم. دوران دبستان و دبیرستان را در تهران تحصیل نمودم. دبیرستان را در گروه فرهنگی خوارزمی تهران در سال 1356 به اتمام رساندم و در همان سال از طریق آزمون سراسری دانشگاهها در رشته هشتم انتخابی خودم در دکتری عمومی دامپزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شدم.

پس از اتمام تحصیل و پایان دوران خدمت نظام وظیفه، در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در بخش بیماریهای طیور به عنوان مربی مشغول به کار شدم. تحصیلات تخصصی خود را در دانشگاه Guelph کانادا با اخذ مدرک PhD به اتمام رسانده و در دی ماه 1377 به کشور مراجعت نمودم. سپس مراتب ارتقاء علمی خود را در دانشگاه تهران به تدریج طی نموده و در اردیبهشت 1392 به مرتبه استادی دانشگاه تهران نائل شدم.

در طی خدمات دانشگاهی، مسئولیت های اجرایی متعددی داشته ام که آخرین آن ها رئیس گروه تخصصی دامپزشکی وزرات علوم، تحقیقات و فناوری (از اردیبهشت 93) و معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران (از اردیبهشت 94) بوده است که کماکان ادمه دارد.

آقای دکتر، در حال حاضر چند دانشگاه دولتی و چند دانشگاه آزاد در کشور وجود دارد و ظرفیت پذیرش دانشجوی آنها به تفکیک دولتی و آزاد چه میزان است؟ آیا نیاز بازار برای پذیرش دانشجو لحاظ می شود؟

در حال حاضر 13 دانشکده دامپزشکی دولتی در دانشگاه های تهران، شیراز، اهواز، ارومیه، کرمان، شهرکرد، مشهد، سمنان، تبریز، کرمانشاه، لرستان، زابل و آمل وجود دارد که بجز آمل، بقیه مجوز اجرای دوره دکتری عمومی دامپزشکی را دارند. دو دانشکده پیرادامپزشکی در دانشگاه های ایلام و همدان نیز وجود دارند که همانند دانشگاه آمل دوره های کارشناسی و بعضاً کارشناسی ارشد گروه دامپزشکی را ارائه می کنند. دو آموزشکده دامپزشکی در دانشگاه اردکان و دانشگاه سمنان (شهمیرزاد) نیز فعال هستند.

دانشکده های دامپزشکی دولتی در چند سال گذشته سالانه بطور متوسط برای پذیرش 700-600 دانشجو اعلام ظرفیت کرده اند ولی تعداد ثبت نام شدگان کمتر است، به طور مثال در سال 95 به طور متوسط حدود 50 درصد پذیرفته شدگان در دانشکده های دامپزشکی دولتی ثبت نام کرده اند.

دانشگاه آزاد اسلامی نیز در طول سالیان گذشته در شهرهای تهران (واحد علوم و تحقیقات)، کرج، گرمسار، تبریز، ارومیه، کازرون، سنندج، بابل، شهرکرد، شبستر و شوشتر دانشکده دامپزشکی دائر کرده است که جمع آن ها هم اکنون به 11 دانشکده می رسد. دانشکده های دامپزشکی دانشگاه آزاد در چند سال گذشته سالانه بطور متوسط 1 تا 1.5 برابر دانشگاه های دولتی دانشجو جذب کرده اند.

مسئولیت موافقت با تاسیس دانشکده های دامپزشکی و میزان دانشجویان چه فرایندی دارد؟

در حال حاضر دانشگاه های دولتی درخواست خود را همراه با مدارک مورد نیاز به اداره کل گسترش وزارت علوم می فرستند که از آنجا باید به گروه تخصصی دامپزشکی وزراتخانه ارسال شود. پس از بحث و بررسی در گروه، تصمیم به اداره کل گسترش اعلام می شود. آنها ابتدا موافقت اصولی می دهند تا دانشگاه متقاضی امکانات و شروط را محقق کند. پس از تایید مجدد گروه، اجازه پذیرش دانشجو به دانشکده داده می شود.

البته به دلیل گسترش بی رویه مراکز آموزش عالی دامپزشکی در کشور، یکی از اولین مصوبات گروه دامپزشکی از زمان شروع مسئولیت اینجانب (اردیبهشت 93) عدم موافقت با تاسیس و راه اندازی هر گونه مرکز آموزش عالی دامپزشکی دولتی و غیر دولتی بوده است که تا کنون با وجود تقاضاهای متعدد قاطعانه به آن تصمیم پایبند بوده ایم.

جناب دکتر، چرا در محدوده دهه 80 تعداد دانشکده های دامپزشکی به شدت زیاد شد و به گونه ای تعادل خروجی دانشگاه ها و بازار کار به هم خورد و به شدت به میزان تحصیلکردگان بیکار دامپزشک افزوده شد؟

علت گسترش بی رویه در دهه هشتاد، عمدتاً سیاست های دولت آقای احمدی نژاد و سفرهای استانی جناب رئیس جمهور و مصوباتی از جمله تاسیس دانشکده دامپزشکی بود که وقتی مورد اعتراض مسئولین گروه دامپزشکی وقت قرار می گرفت، از سوی مسئولین وزارتی پاسخ دریافت می کردند که وقتی رئیس جمهور تصویب کرده است دیگر از ما کاری ساخته نیست. به هر حال نداشتن برنامه های درست برای رشد و توسعه کشور و سیاست های غلط اقتصادی دولت قبلی نتایجی داشته است که همگان شاهد بوده ایم و خوشبختانه هم اکنون مدافعی در بین جناح های مختلف سیاسی کشور ندارد.

البته باید اذعان نمود که همکاران محترم خود ما در دانشگاه های شهرستانی که بجای کلان نگری بیشتر به فکر شهر و قوم خود بوده اند، در موضوع گسترش بی رویه دانشکده های دامپزشکی نیز مقصر بوده اند. بخاطر دارم در همان اوائل دهه هشتاد، در دوره آقای خاتمی، در گروه دامپزشکی موکداً با تبدیل آموزشکده های دامپزشکی کشور مانند ایلام، همدان، لرستان، رازی کرمانشاه و ... به دانشکده دامپزشکی مخالفت می شد و این تصمیم از سوی مسئولان ارشد  وزراتخانه محترم شمره می شد. در آن مقطع زمانی، به آموزشکده ها توصیه شد که در صورت داشتن هیئت علمی مناسب می توانند به دانشکده های پیرادامپزشکی تبدیل شوند و مقاطع کاردانی، کارشناسی و حتی بالاتر را با توجه به امکانات خود راه اندازی کنند. دانشگاه های ایلام و همدان دانشکده های پیرادامپزشکی را راه اندازی کردند ولی بیشتر دانشگاهها با روی کار آمدن دولت آقای احمدی نژاد خود را در لیست بهره مندان از مصوبات استانی قرار دادند.

در خصوص گسترش مراکز دانشگاه آزاد و رشته های تحصیلی آن، دانشگاه آزاد معمولا خودسرانه عمل کرده است. از سال پیش، مقرر شده است درخواست های دانشگاه ازاد برای گروه دامپزشکی ارسال شود. ما هم تصمیمات خود را که اکثرا مخالفت است (به دلیل فقدان زیرساخت های لازم و کمبود هیئت علمی در واحد های دانشگاه آزاد) به اداره کل گسترش اعلام می کنیم ولی ظاهرا باز هم دانشگاه آزاد مقاومت می کند و راه خود را می رود. بحث و جدل های اخیر بین مسئولان وزراتخانه و دانشگاه آزاد که رسانه ای شده است را همه مطلع هستند.

آیا دوستانی که سیاست گذاری کردند پیش بینی می نمودند کار به جایی می رسد که کارفرماها از دادن حقوق  500 هزارتومانی به دکتر دامپزشک به عنوان مسئول فنی خودداری می کنند؟ تصمیم گیران کشور ما  ظاهرا به جای چند  دانشکده مطابق با استاندارد های آموزشی بین المللی تصمیم گرفتند که 25 دانشکده دامپزشکی به قول دکتر حامدی ناقص! بدون توجه به کیفیت خروجی آنها تاسیس نمایند و به قول دکتر تاجبخش ای کاش امروز نیز به جای احداث پی در پی دانشکده ها به تهیه مقدمات لازم! می پرداختیم، آیا امکان ندارد دانشکده های غیر استاندارد از سوی خبرگان سازمان دانشکده های تهران و شیراز و نمایندگان سازمان نظام دامپزشکی ممیزی و تعطیل گردند؟

در خصوص بحث انحلال دانشکده ها باید عرض کنم که تعطیل کردن دانشکده ها کار راحتی نیست. یقیناً مقامات استانی و شهری مقاومت خواهند کرد. ادغام دانشکده ها بر اساس تصمیم های کلان نگرانه بهترین انتخاب است البته آن هم مشکلات خاص خود را دارد. کاهش ظرفیت دانشکده ها، تغییر ماموریت ها و ... جزء اقداماتی است که باید صورت بگیرند. البته ترکیب سنی جمعیت کنونی کشور تاثیر منفی خود را بر روی ظرفیت دانشگاههای دولتی و آزاد به ویژه در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد گذاشته است. گرچه دکتری عمومی دامپزشکی هنوز در زمره رشته های پر طرفدار آزمون سراسری دانشگاه ها است.     

ضروری است همه تشکل های دامپزشکی مانند سازمان دامپزشکی، سازمان نظام دامپزشکی، دانشکده های دامپزشکی، گروه علوم دامپزشکی فرهنگستان علوم، انجمن ها، کانون ها و جوامع دامپزشکی و همچنین گروههای دانشجویی در این زمینه فعال باشند و از طریق نامه نگاری و تماس با افراد مسئول و نمایندگان مجلس هشدارهای لازم را بدهند تا با کثرت بی رویه دانش آموختگان دامپزشکی، تامین شغل و درآمد مناسب برای آنان به خطر نیافتد.

البته عمده این تشکل ها در دو سال گذشته پیگیری ها و مکاتبات خوبی داشته اند که جای تشکر دارد، ولی باید یادآوری کنم که بعضی از دامپزشکان محترم مسئول در تشکل ها و جوامع دامپزشکی مواضع درستی در خصوص گسترش رشته دامپزشکی ندارند و می گویند افزایش تعداد دامپزشکان یک تهدید نیست بلکه یک فرصت است!

آیا دانشکده های دامپزشکی سال های اخیر دارای استانداردهای لازمه، چه از نظر میزان هیئت علمی و آزمایشگاه و فضای لازم بوده و یا هستند؟ مثلا به گفته جناب دکتر راد کمتر از 40 نفر استاد متخصص داشتند و پذیرش دانشجو را شروع کردند؟

خیر، همه دارای استاندارد های لازم نیستند. دانشکده های مجری دکتری عمومی دامپزشکی باید حداقل دارای 37 عضو هیئت علمی باشند. دانشکده های دولتی رازی کرمانشاه، لرستان، زابل و سمنان هنوز با این کف فاصله دارند، شهرکرد در مرز است و بقیه مشکلی ندارند. دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران هم اکنون با 93 نفر هیئت علمی در صدر است. در دانشگاه آزاد نیز فقط دانشکده های کرج و تبریز بیش از 37 هیئت علمی دارند و بقیه زیر استاندارد هستند. از لحاظ امکانات مورد نیاز برای دوره DVM، دانشگاههای دولتی عمدتا امکانات خوبی دارند، گرچه دانشگاههای کوچک تر باید خود را تقویت کنند. البته در بازدیدهایی که زابل و سمنان داشتم زحمات زیادی برای تجهیز آزمایشگاهها و راه اندازی کلینیک ها کشیده اند که مایه تقدیر است. واحدهای دانشگاه آزاد نیز تا کنون خارج از حوزه نظارتی گروه دامپزشکی بوده اند.

آیا دفتر برنامه ریزی شما گزارش های ادواری در مورد وضعیت کیفی و کمی تحصیلات عمومی تکمیلی در دانشکده های دامپزشکی تهیه می نماید؟ نظرتان در مورد روند کمیت و کیفیت رشته دامپزشکی چیست؟

البته در دوران دولت گذشته گروه های گسترش و برنامه ریزی وزارتخانه به شدت تضعیف شدند. گروه تخصصی دامپزشکی جدید از سال 93 با ترکیبی متشکل از حدود 30 نفر از دانشیاران و استادان دانشکده های دامپزشکی کشور به مسئولیت اینجانب تشکیل شد. با هرگونه درخواست تاسیس و راه اندازی مرکز آموزش عالی دامپزشکی که به گروه ارجاع شد مخالفت شد.

درخواست های راه اندازی رشته های تحصیلی در دانشگاه ها دقیقا در گروه مورد بررسی قرار می گیرد. برای همه اعضای گروه دامپزشکی در پرتال اداره گسترش اکانت ایجاد شده است و قبل از تشکیل جلسه گروه، اعضا می توانند به سایت مراجعه کنند و تقاضای دانشگاه مورد نظر، امکانات و بیوگرافی اعضای هیئت علمی مرتبط را مشاهده کنند و موافقت یا مخالفت خود را بیان کنند. سپس در جلسه گروه موضوع بحث و بررسی شده و در بسیاری موارد هیئتی 5-3 نفره برای بازدید از محل تعیین می شود. در جلسه بعدی گروه، گزارش هیئت بازدید کننده به اعضا ارائه می شود و در صورت موافقت گروه، تصمیم  متخذه به اداره گسترش اعلام تا در جلسه شورای عالی گسترش وزراتخانه با حضور وزیر محترم علوم تصمیم نهایی گرفته شود. در صورت مخالفت گروه، تصمیم به دانشگاه مربوطه اعلام می شود تا پس از رفع مشکلات گزارش شده، در زمان مقتصی مجددا درخواست نماید.

این شیوه گروه دامپزشکی بارها در جلسات وزارتی مورد تقدیر قرار گرفته است، حتی اخیرا تصمیم گرفته شده است که در سایر مجموعه رشته ها مانند فنی- مهندسی، کشاورزی، علوم انسانی، و ... کمیته های گسترش و برنامه ریزی را ادغام نمایند تا مثل گروه دامپزشکی عمل نمایند. البته همه این نکاتی که عرض کردم در خصوص دانشگاه های دولتی است. دانشگاه آزاد تا کنون راه خود را رفته است. با وجود شیوه های کنترلی که از یک سال پیش تلاش شده است بر دانشگاه آزاد اعمال شود، ولی به نظر می رسد مشکل کماکان پابرجاست.

با توجه به اختیارات گسترده ای که اخیرا در خصوص بازنگری و برنامه ریزی به بسیاری از دانشگاهها داده است، ضروری است آئین نامه های نظارتی جدیدی تدوین گردد و اختیارات و اعتبارات لازم به گروه های گسترش و برنامه ریزی وزارتی اعطاء شود تا بر کمیت و کیفیت برنامه های آموزشی دانشگاه ها نظارت جدی اعمال شود.

ظاهرا سونامی تعداد زیاد فارغ التحصیل های عمومی دامپزشکی به رشته های تخصصی نیز سرایت نموده است. چه تدبیری برای کنترل انباشت این  فارغ التحصیلان باید اندیشید؟ بر اساس چه قاعده ای دوره های تخصصی گسترش می یابد؟ نیاز بازار، تقاضای دانشجویان عمومی و ...؟

در مورد دوره های تخصصی، در خصوص دانشگاه های دولتی کنترل گروه دامپزشکی اعمال می شود. اما در خصوص دانشگاه آزاد با وجود اینکه در آزمون دکتری سال 96، ظرفیت واحد های دارای مجوز تخصصی را همانند دانشگاههای دولتی اعلام نمودیم، اما اطلاعات رسیده از دانشگاه آزاد خوشایند نیست. امیدوارم اداره کل گسترش وزرات علوم بتواند جلوی اخذ بی رویه دانشجویان تخصصی دانشگاه آزاد را بگیرد.

ما با اجرای دوره DVM بر اساس سیستم تراک ها و راه اندازی دوره های آزاد یک ساله انترنشیپ علوم بالینی دامپزشکی برای دانش آموختگان دامپزشکی، تقاضای ورود به دوره های دکتری تخصصی دامپزشکی را منطقی خواهیم کرد.

الان بسیاری از نیازهای دامپزشکی صنعت دام و طیور و آبزیان با دامپزشکان عمومی که در طول سالیان طولانی پس از دانشگاه مجرب شده اند تامین می شود. ما اگر دانشجوی دامپزشکی را در سال اخر تحصیل در مسیر خاصی جهت دهی کنیم و او را ورزیده تر نمائیم، بلافاصله پس از پایان تحصیل آماده ورود به بازار کار است. دوره های انترنشیپ یکساله بعد از DVM نیز مکمل تراک ها است.

اگر به برنامه دانشگاههای معتبر دنیا نگاه کنید متوجه می شوید که در دوره های تخصصی رزیدنسی مثلا داخلی دام کوچک، شاخه های قلب، گوارش، پوست، انکولوژی، ارتوپدی و ... ایجاد کرده اند. یا در تریوژینولوژی، الان دوره های رزیدنسی در بسیاری از دانشگاهها روی دام های کوچک یا اسب متمرکز است؛ سایر رشته ها نیز همین طور است.

در ایران بیش از دو دهه است که دوره های تخصصی رزیدنسی را به همین شکل کنونی داریم. به عنوان افراد آکادمیک، اعضای هیئت علمی مثلا داخلی دام های کوچک موظفند برنامه آموزشی این حوزه را در دوره های دکتری عمومی دامپزشکی (دو مرحله قبل از تراک بندی ها برای همه دانشجویان و سپس در داخل تراک برای متقاضیان تراک داخلی دام کوچک)، دوره های انترنشیپ بعد از دکتری عمومی، دوره های رزیدنسی (بر اساس گرایش های مختلف) تقسیم کنند تا این رشته پیشرفت کند.

افتخاری برای اعضای هیئت علمی بخش داخلی دام های کوچک دانشکده های دامپزشکی کشور نیست که کماکان در چارچوب همان برنامه رزیدنسی که در زمان بزرگان ارجمند پیشکسوت ما مانند استاد تقی تقی پور بازرگانی و استاد محمد علی راد طراحی شده است حرکت کنند. دوره های PhD دامپزشکی نیز وضعیت درستی ندارند حتی دوره های بازنگری شده. در این باب سخن بسیار است. فعلا به همین بسنده می کنم.

آیا دانش آموختگان فعلی دامپزشکی پس از دانش آموختگی کفایت لازم برای خدمت در هر کدام از حوزه های متنوع شغلی دامپزشکی را دارند؟ آیا هم اکنون دانشجویان آموزش بالینی مناسبی می بینند؟

 آیا با توجه به تنوع حوزه های شغلی دامپزشکان و پیشرفت علم در هر کدام از آن حوزه ها بهتر نیست که همانند سایر کشور ها نسبت به گرایشی کردن دو سال آخر تحصیل دامپزشکی عمومی اقدام شود تا افراد خبره تر وارد بازار کار شوند؟

 به عنوان مثال عده ای دو سال آخر را بیشتر فارماکولوژی بخوانند و به داروخانه های دامپزشکی بروند تا تخصصی تر عمل کنند؟

 آیا همه دروس فعلی مورد نیاز هستند؟ آیا بهتر نیست دروسی مانند مدیریت کسب و کار ارائه شود تا به گونه ای رقم نخورد که دامپزشکان مقاطع دکتری و بالاتر اسیر حقوق  ناچیز کارفرمایان کم سواد ولی البته با هوش مالی بالا شوند؟

از نظر برنامه ریزی آموزشی، زحماتی که اساتید بزرگوار ما مانند جناب آقایان دکتر قاضی، دکتر  تقی تقی پور بازرگانی، مرحوم دکتر بابا مخیر، دکتر محمد علی راد، دکتر سید محمد مهدی کیائی و سایر اساتید ارجمند دانشکده های دامپزشکی کشور در سی سال گذشته متحمل شده اند، قابل تقدیر است اما باید اذعان نمود که یرنامه آموزشی دکتری عمومی دامپزشکی در سی سال گذشته تفاوت چندانی نکرده است. نسل کنونی استادان دانشکده های دامپزشکی کشور در همان سیستمی که درس خوانده اند در حال تربیت دانشجو هستند. البته محتوای دروس که توسط اساتید ما تدریس می شود، کاملا به روز است ولی ساختار برنامه آموزشی باید تغییر کند. ساختار فعلی آموزش دامپزشکی، مطابق با ساختارهای مدرن دنیا نیست.

در خصوص برنامه آموزشی در حال حاضر در ایران، دانشجوی دکتری عمومی دامپزشکی طی یک دوره 6 ساله، مجموعه ای از دروس در مورد گونه های مختلف حیوانی یا حوزه های متنوع شغلی که دامپزشکان می توانند در آنها مشغول به فعالیت شوند را می گذرانند و مطالعه می کنند ولی در بسیاری از این حوزه ها تجربیات حرفه ای لازم در هنگام دانش آموختگی را ندارند و تازه باید به کسب تجربه بپردازند. درحالیکه سازمان ها، صاحبان صنعت و همه حوزه های شغلی موجود برای دامپزشکان انتظار دارند که دانشکده های دامپزشکی بعد از 6 سال دوره آموزشی که زمان بسیار زیادی است، دامپزشکانی را به بازار کار معرفی کنند که تخصص و کفایت لازم را داشته باشند ولی در حال حاضر به این انتظار پاسخ درستی داده نمی شود. لذا برنامه آموزش دکتری عمومی دامپزشکی باید طوری تغییر کند که دانشجویان را برای حوزه های شغلی متنوعی که برای آنان پس از دانش آموختگی در ایران موجود است آماده کند

برای رسیدن به این هدف باید حدود 70 درصد برنامه آموزشی به عنوان یک برنامه اصلی (Core Program ) برای همه دانشجویان الزامی باشد و 30 درصد بقیه برنامه شامل سبدی از دروس انتخابی (Elective Courses ) باشد تا دانشجویان بتوانند بر اساس علائق شغلی خود مسیر یا جهت (track) خاصی را دنبال کنند تا نیاز سازمان ها و صنعت با دانش آموختگان ورزیده تر برطرف شود. چنین برنامه ‌ای در همه دانشکده های دامپزشکی کشور قابل اجرا است. دانشکده های بزرگ تر و با اعضای هیئت علمی بیشتر و امکانات گسترده تر در سبد انتخابی خود، دروس بیشتری را قرار می دهند و در حقیقت مسیر های بیشتری را برای دانشجویان خود فراهم می کنند تا دانشجویان در آن مسیرها خود را ورزیده تر نمایند و دانشکده های با امکانات کمتر، حداقل آنکه همان مسیر عمومی یا مخلوط فعلی را دنبال می کنند.

آیا برنامه آموزشی دانشکده های دامپزشکی کشور های دیگر جهان در طول سال های گذشته تغییر کرده است؟ این تغییرات چه بوده اند؟ آیا می توان آن تغییرات را در ایران نیز اعمال نمود؟

بله، آموزش دامپزشکی در دانشگاهای دنیا کاملا تغییر کرده است. سازمان OIE ، در راستای اهداف خود در سال های اخیر چارچوبی برای برنامه آموزشی دامپزشکی برای ایجاد هارمونی در آموزش دامپزشکی در سطح جهان تدوین کرده است و از کشور های عضو خواسته است که برنامه آموزش دامپزشکی خود را طوری طراحی کنند که دانش آموختگان از دانش و تبحر کافی در خصوص اپیدمیولوژی، بیماریهای فرامرزی، زوئونوزها (شامل بیماریهای منتقله از غذا)، بیماریهای نوپدید و بازپدید، برنامه های پیشگیری و کنترل بیماریها، بهداشت مواد غذائی، فراورده های دامپزشکی، رفاه حیوانات، اخلاق و قوانین دامپزشکی، مقررات صدور گواهی در دامپزشکی و مهارت های ارتباطی با جوامع تخصصی و غیر تخصصی را داشته باشند. البته تاکید می نماید آن دسته از دروس بالینی و تشخیصی (طب بالینی، بیهوشی، جراحی، تصویربرداری، مامایی و بیماریهای تولید مثل) که خارج از چارچوب سیاست ها و وظائف OIE است، بر اساس نیازهای قومی و محلی کشورها در برنامه دانشگاههای کشورهای عضو گنجانده شود. 

در بعضی از دانشگاه های امریکا از اوائل دهه 90 میلادی، برنامه تربیت دامپزشک را با ساماندهی دروس جهت دار کرده اند که به آن track یا pathway یا stream می گویند. این شیوه در دانشگاه های آمریکای شمالی بتدریج رایج شد و الان عمده آن دانشگاه ها در خصوص طب اسب (Equine Medicine ) ، طب دام های کوچک (Small Animal Medicine )، بهداشت حیوانات مزرعه (Farm Animal Health ) آن مسیر ها یا گرایش ها را ایجادکرده اند. برای آن دسته از دانشجویان که نمی خواهند مسیر خاصی را دنبال کنند استریم عمومی یا مخلوط (General or Mixed Stream)  نیز موجود است.

هدفشان از اینگونه برنامه ریزی آن است که تجربیات حرفه ای دانشجویان خود را در بعد خاصی افزایش دهند تا هم به علائق شغلی دانشجو (Carrier interest)  پاسخ داده باشند و هم دانش آموختگانی را به صنعت تحویل دهند که وقتی پای شان به صنعت باز شد، تازه نخواهند کسب تجربه کنند چون محل سرمایه گذاری مردم محل کسب تجربه نیست.

چه برنامه هایی برای تغییر برنامه های مقاطع مختلف تحصیلی دامپزشکی برای هماهنگی بیشتر با بازار گسترده کار و یا ایجاد بازار کار جدید دارید؟

خوشبختانه دانشگاه تهران بر اساس اختیاراتی که آئین نامه های وزرات علوم در خصوص بازنگری و تدوین برنامه ریزی درسی به دانشگاهها اعطا کرده است، برنامه آموزشی دکتری عمومی دامپزشکی خود را بازنگری نموده و پس از تصویب در شورای برنامه ریزی دانشگاه تهران از مهر 1395 در دانشکده به اجرا در آورده است. سایر دانشگاهها اگر قانوناً مجوز بازنگری برنامه های درسی را داشته باشند می توانند به شیوه خود برنامه را بازنگری و اجرا کنند، در غیر اینصورت موظفند ار مهر 1396، برنامه مصوب دانشگاه تهران را که هم اکنون در روی سایت وزراتخانه قرار گرفته است اجرا کنند:

http://old.msrt.ir/fa/prog/ApprovedCourses/Forms/AllItems.aspx

در برنامه دکتری عمومی دامپزشکی مصوب دانشگاه تهران، از 222 واحد درسی، ۱۹۰ واحد الزامی برای همه دانشجویان مشترک است و ۳۲ واحد مابقی (یعنی فقط 15 درصد برنامه) انتخابی است که دانشجویان آن ها را از یک سبد دارای حدود ۲۰۰ واحد درسی انتخاب می نمایند. سبد دروس انتخابی حاوی تعداد زیادی دروس جدید در زمینه های مختلف است که دانشجویان را از نظر حرفه ای در بعد خاصی تقویت می کند.

دروس جدید طیف وسیعی از دروس مرتبط با علوم پایه، علوم دارویی، ایمنی و بهداشت مواد غذایی، اقتصاد دامپزشکی، اخلاق و حقوق حیوانات، علوم بالینی دام های کوچک، دام های بزرگ، پرندگان و آبزیان و کارورزی های بیشتر را شامل می شود.

برای کمک به دانشجویان و در راستای حوزه های شغلی که هم اکنون در بیرون برای دامپزشکان وجود دارد تلاش شده است که ۲۰۰ واحد انتخابی در هفت مسیر (track ) مختلف ساماندهی شود.

هفت مسیر پیشنهادی به شرح ذیل می باشند: 

 1- طب عمومی (General Veterinary Clinical Medicine )

 2- طب بالینی دام های بزرگ (Large Animal Clinical Medicine )

3- طب بالینی دام های کوچک  (Small Animal Clinical Medicine )

 4- بهداشت و بیماریهای آبزیان (Aquatic Animal Health and Diseases )

 5- بهداشت و بیماریهای پرندگان (Avian Health and Diseases )

 6- بهداشت مواد غذائی و بهداشت عمومی دامپزشکی (Food Hygiene and Veterinary Public Health )

 7- علوم پایه، پاراکلینیکال و دارویی (Basic, Paraclinical and Pharmaceutical Sciences)

البته دروس مرتبط با مسیرهای مختلف را به شیوه های مختلف می توان ساماندهی کرد. مسیرهای ترکیبی گوناگونی می توان ساماندهی نمود. در هر کدام از این مسیر ها دروس الزامی و دروس انتخابی قرار داده شده است. تعداد مسیر ها و عناوین آنها بسته به توانایی دانشکده های مجری این برنامه از نظر امکانات نیروی انسانی و فضای فیزیکی می تواند متفاوت باشد. همه دانش اموختگان مدرک DVM دریافت می کنند.

با اجرای چنین برنامه هایی و آزمون تعیین صلاحیت حرفه ای دانش آموختگان دانشگاه ها (که الان در سازمان نظام دامپزشکی روی آن کار می شود) و صدور پروانه کار بر اساس آن، بسیاری از مشکلات حل می شود.

برای دامپزشکانی که بعد از دانش اموختگی به هر دلیلی مانند وضعیت بازار کار از انتخاب تراک خاصی در دوران تحصیل پشیمان می شوند، برنامه های Back to School تحت عناوین مختلف برنامه ریزی خواهد شد. دانشجو می تواند به تعداد همان هفته هایی که مثلا آموزش بالینی در تراک خاصی را از دست داده است، مجددا می تواند به دانشگاه برگردد و بصورت دانشجوی آزاد مدتی را در بخش مربوطه بگذراند. این برنامه ها در دانشکده های دامپزشکی دنیا بسیار رایج است. اصولا دانش اموختگان دانشگاههای دنیا بویژه امریکای شمالی بعد از DVM که به راحتی نمی توانند وارد دوره های رزیدنسی شوند، دوره های آزاد انترنشیپ را در دانشگاه های مختلف می گذرانند تا پس از کسب تجربه بتوانند در دانشکده ای پوزیشن رزیدنسی بگیرند.

اگر نظری به برنامه های آموزش دامپزشکی سایر کشور ها مثل اتریخت هلند، گنت بلژیک، ملبورن استرالیا، وین اطریش، لیون فرانسه، گوئلف کانادا، کورنل آمریکا و ... بیاندازیم متوجه می شویم که همه آنها در سال های اخر تحصیل دارای تراک های متعددی هستند که همه در قالب برنامه DVM مطرح است و مدرک دکتری عمومی دامپزشکی می گیرند.

همانند سایر کشورهای دنیا، هدف ما افزایش توانایی و ورزیدگی دانشجو حداقل در یک مسیر منتهی به مشاغل قابل احراز برای دامپزشکان در کشور است. در برنامه ریزی درسی باید منافع کلان کشوری در نظر گرفته شود. دانشگاه ها باید در حوزه هایی که فرصت های شغلی بیشتری برای دامپزشکان مطرح است، تعداد بیشتری دانش آموخته ورزیده به جامعه تحویل دهند. نیازهای تشکیلات اجرایی دامپزشکی کشور، صنعت، بازار کار و حق انتخاب دانشجو برای تصمیم گیری در خصوص گرایش های شغلی آینده خود (با توجه به لیاقت های کسب شده در طول دوره آموزش) باید در برنامه آموزشی DVM مورد توجه قرار گیرد.

قربانی نمودن اصول فوق بخاطر رعایت مساوات در بین اعضای هیئت علمی از لحاظ امتیازات درسی غیر قابل قبول است. اعضای هیئت علمی و گروه های آموزشی در آموزش دوره DVM جایگاه یکسانی ندارند. مجموعه فعالیت ها و تلاشهای یک عضو هیئت علمی در مقاطع مختلف تحصیلی DVM ، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی و امور پژوهشی نشان دهنده جایگاه و اهمیت عضو هیئت علمی است.

در کنار بازنگری برنامه DVM ، ما هم اکنون به دنبال طراحی دوره های انترنشیپ (non-degree, non-thesis ) بعد از DVM در رشته های مختلف بالینی دامپزشکی هستیم. این دوره ها یکساله و آزاد (دارای شهریه) هستند. برای دانش آموختگان این دوره ها چون مقطع تحصیلی به حساب نمی آیند، مدرک تحصیلی صادر نمی شود بلکه گواهی (Certificate) پایان دوره توسط دانشگاه مجری صادر خواهد شد. این دوره ها نقش مهمی در افزایش تبحر و ورزیدگی دامپزشکانی خواهد داشت که تمایل دارند در حوزه های بالینی دامپزشکی فعال باشند.

الیته با توجه به برنامه جدید بازنگری شده DVM و تراک های آموزشی مختلف و همچنین دوره های انترنشیپ بعد از DVM ، کلیه برنامه های دکتری تخصصی رزیدنسی دامپزشکی و همچنین دوره های PhD گروه دامپزشکی باید بازتعریف و بازنگری شوند.

درخصوص راه اندازی دوره های آموزشی آزاد و کوتاه مدت در زمینه کسب و کار در دامپزشکی باید فکر کرد. از همکارانی که در این زمینه طرحها و ایده هائی دارند خواهشمندم با اینجانب به آدرس پست الکترونیکی (mpeigham@ut.ac.ir) مکاتبه نمایند.

آمار تقاضا برای رشته دامپزشکی چگونه است؟ میزان انصراف ها در بدو تحصیل و یا تغییر رشته چه میزان است؟ آینده فارغ التحصیلان را چگونه می بینید؟

همانطور که قبلا عرض کردم دکتری عمومی دامپزشکی هنوز در زمره رشته های پر طرفدار آزمون سراسری دانشگاه ها است. البته با افزایش پذیرش دانشجو در سایر رشته های دکتری عمومی گروه پزشکی مانند پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی به عنوان دانشجوی شهریه پرداز (نوبت دوم) و راه اندازی پردیس های علوم پزشکی، در شهرهای بزرگ بسیاری از پذیرفته شدگان (حتی تا 50 درصد) در دانشکده های دامپزشکی دولتی برای ثبت نام مراجعه نمی کنند و در حقیقت اکثر دانشکده های دولتی با حدود 50 درصد ظرفیت اعلام شده خود در دفترچه سازمان سنجش سال تحصیلی را آغاز می کنند. دانشگاه آزاد نیز بر اساس هدفی که دارد تا آنجا که متقاضی باشد ثبت نام می کند. استاندارد و رتبه علمی داوطلب برای آن ها اهمیتی ندارد.

در شرح وظایف دفتر برنامه ریزی آموزش عالی  که شامل 20 بند است، 12 بند در مورد  مسائل  استعدادهای درخشان می باشد و 8 بند ارتقا و ارزیابی و برنامه ریزی در مورد همه مسائل دیگر آموزش عالی است. در مورد استعداد های درخشان رشته های دامپزشکی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

آئین نامه های استعدادهای درخشان وزارتی کلی هستند و دانشگاه ها از آن تبعیت می کنند. آئین نامه اختصاصی در مورد رشته های دامپزشکی وجود ندارد.

در مورد اساسنامه دانشکده دامپزشکی تهران جالب است که هر چه در اینترنت جستجو کردیم  نتوانستیم چیزی بیابیم، خیلی عجیب بود! فقط جناب دکتر راد در تاریخچه دانشکده دامپزشکی تهران بیان نموده بودند اساسنامه ای  مشمل بر 12 بند وجود دارد. آیا امکان دسترسی به این اساسنامه ها وجود دارد؟

همه اسناد و مدارک در اینترنت موجود نیست. نسخه کاغذی آن در بایگانی گروه تخصصی دامپزشکی و احتمالا در بایگانی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران موجود است. سند محرمانه ای نیست. می توانیم نسخه ای از آن را در اختیار شما قرار دهیم.

نکته پایانی: برای شما آرزوی توفیق برای تغییر مقتضی در برنامه های آموزشی دامپزشکی کشور را جهت توانمند سازی فرزندان این آب و خاک داریم.

از اظهار لطف و محبت شما سپاسگزارم. از وجود کانون دامپزشکان ایثارگر بسیار مسرور شدم. از شما و همکاران عزیز در کانون، بخاطر سوالات خوب و ارزشمندتان متشکرم. امیدوارم گروه تخصصی دامپزشکی وزارت علوم بتواند با استفاده از ظرفیت های همه تشکل های دامپزشکی قدم های مثمر ثمرتری برای بهبود وضعیت دامپزشکی کشور بردارد.