روایت استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران از یک انجمن «علمی» در وزارت جهاد کشاورزی که تمام اعضای آن زیر دیپلم هستند!/ فرصت‌سوزی در حوزه پرورش شتر در کشور

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: چند روز پیش بود که مدیر امور دام معاونت بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان از ورود اولین محموله شتر شیری از طریق مرز پاکستان به زاهدان خبر داد. «محمد محمد قاسمی» گفته بود که جمعیت این گله شتر شیری وارده شده ۹۰ نفر است که با صرف اعتبار بیش از ۲۰ میلیارد ریال توسط بخش خصوصی وارد استان شده است.

استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران نسبت به این مساله گلایه دارد و معتقد است که واردات این شترها چندین مشکل ایجاد می‌کند. «دکتر امیر نیاسری» اولین مشکل را افزایش قیمت شتر اعلام می‌کند و می‌گوید: «آن‌گونه که بنده از طریق شترداران منطقه متوجه شدم، واردکنندگان قصد دارند که این شترها را با قیمت ۲۵ میلیون تومان به فروش برسانند که این قیمت باعث افزایش بدون دلیل قیمت شتر در بازار می‌شود؛ در واقع اگر هدف واردکنندگان توسعه پرورش شتر در کشور است، این حرکت دقیقاً عکس آن عمل می‌کند.»

وی تاکید می‌کند که قیمت شتر شیری ایرانی خوب که روزی ۷ کیلو شیر بدهد، در حدود ۱۴ میلیون تومان است. این موضوع بهانه‌ای برای انجام یک گفت‌وگو درخصوص شتر شد.

حکیم مهر:‌ آقای دکتر، اهمیت شتر چقدر است؟

شتر یکی از دام‌های بی‌بدیل خداوند است که در کشور ما می‌تواند هم در زمینه اشتغالزایی به ویژه در مناطق محروم و هم در سلامت جسمی و روانی نقش داشته باشد. ما در مناطق محروم به خصوص مناطق مرزی که بحث دیده‌بانی و مباحث ژئوپلتیک و امنیت مرزها در مورد مواد مخدر و ترانزیت مطرح است، باید یک دیوار بین مرز بکشیم یا سربازان را زیاد کنیم. اما اگر در همین مناطق و مراتع، سیستم شترداری تشویق و به شتردار کمک شود، ما می‌توانیم ضریب امنیت مناطق مرزی را با افزایش سکنه و پرورش شتر تضمین کنیم.

حکیم مهر: پرورش شتر از چه جنبه‌هایی برای کشور ما حائز اهمیت است؟

در حوزه تولید گوشت شتر نمی‌توان وارد شد چون جمعیت شتر در کشور ما آن اندازه‌ای نیست که بخواهیم روی گوشت شتر تبلیغات کنیم. اگرچه احادیث معتبر زیادی در خصوص خواص گوشت شتر موجود است، اما چون جمعیت کمی داریم، اگر بخواهیم در آن حوزه تبلیغ زیادی کنیم، شاید همین جمعیت کم را هم از دست بدهیم.

اما در خصوص سلامت جسمانی ناشی از شیر شتر و خواص آن، کتاب‌های متعدد و مقالات مختلفی وجود دارد. یک مثال بارز آن که خود من کارهای پژوهشی روی آن انجام دادم، وجود انسولین در شیر شتر است که باعث بهبود فرایند هضم معده در انسان می‌شود. همچنین در بیماران دیابت نوع یک و نوع دو، ما کار تحقیقاتی با موسسه تحقیقات غدد انجام دادیم که می‌تواند در درمان یا کمک به درمان بیماری‌هایی مثل اوتیسم که اخیرا در سطح جهان خیلی روی آن کار می‌شود، موثر باشد. آمینوگلوبولین‌های شتر در درمان بیماری‌ها موثر است و به طور کلی خواص درمانی شیر شتر باعث شده که ۴۰ درصد تحقیقات شتر در کشور آمریکا صورت گیرد که اصلاً شتر ندارد. چه بسا در آینده‌ای نزدیک محصولاتی از شتر توسط همین‌ آمریکایی‌ها به کشور ما که مهد پرورش شتر است، صادر شود.

حکیم مهر: به بحث سلامت روانی شتر هم اشاره کردید. لطفا بیشتر توضیح دهید.

وقتی می‌گوییم سلامت روانی، منظور ما این است که مثلا در حال حاضر در جنوب کشور، روی بحث مسابقات شترسواری و زیبایی شتر کار زیادی می‌شود. در امارات در طول دو دهه و با استفاده از تکنولوژی‌های تولید مثل، جمعیت شتر از حدود ۸۰ هزار نفر به حدود ۵۰۰ هزار نفر رسیده است. رویکردی که مردم آن کشور به این صنعت دارند، باعث شده در کشوری که حدود ۷ میلیون نفر جمعیت دارد، بالغ‌بر ۵۰۰ هزار نفر در صنعت شتر کار فعالیت کنند. از مهتر شتر گرفته تا کسی که غذای شتر را تهیه می‌کند، دامپزشک، مهندس دامپرور و ...

شترسواری مثل اسب‌سواری یک ورزش است. بحث زیبایی شتر و مسائل مربوط به آن می‌تواند روی روان انسان‌ها نقش داشته باشد. به همین دلیل در کشور امارات کلی بودجه و سرمایه‌گذاری روی این بخش می‌شود و روزانه بالغ‌بر ۶ تن شیر شتر تولید می‌شود. صرفا به این دلیل که شیر شتر می‌تواند دوا باشد و فقط بحث غذایی آن مطرح نیست. این خاصیت شیر شتر باعث شده که دولت امارات روی پیشگیری سرمایه‌گذاری ‌کند تا سطح سلامتی مردم از نظر دیابت، بیماری‌های گوارشی، اوتیسم و ... بالا رود و بعدا مجبور نباشد برای داروی این بیماری‌ها هزینه کند.

حکیم مهر: دولت ایران در این زمینه چه برنامه‌هایی داشته است؟

متاسفانه در کشور ما سیاست‌گذاری خوبی در این زمینه صورت نمی‌گیرد و متولیان عالمانه با این مسائل برخورد نمی‌کنند. ما توجهی به سیاست‌هایی که در کشورهای همسایه وجود دارد، نمی‌کنیم. هر زمان صحبت از شتر می‌شود و صاحب‌نظران مصاحبه می‌کنند، جمعیتی برای واردات شتر اقدام می‌کنند. همین الان شنیدم که یک نفر از پاکستان ۳۰ هزار نفر شتر وارد می‌کند و دیگری از استرالیا و جاهای دیگر. وقتی از شغل آنها سوال می‌کنیم، می‌گویند که متخصص علوم سیاسی هستیم. این چه ربطی دارد؟ آیا این فرد تا به حال از نزدیک شتر دیده است؟ توجیه آنها این است که ما به استرالیا رفتیم و آنجا شترهایی هستند که روزانه ۱۰ لیتر شیر می‌دهند. من می‌گویم همین جا شترهایی را به شما نشان می‌دهم که این قابلیت را دارند. اما در نهایت چه؟ مثلا شتر هم آوردید، بعد از آن چه اتفاقی می‌افتد؟ شتر را به دست چه کسی می‌خواهی بدهی؟ چه برنامه‌ای داری؟

قبل از آن باید برنامه و زیرساخت‌ها را تعریف کرد. کسانی که قصد پرورش و تربیت شتر دارند، باید درست تربیت شوند. همان طور که در صحنه گاو شیری مدیریت داریم و سال‌های سال است که این کار را می‌کنیم، این همه ذخایر شتر و گونه‌های مختلف آن را داریم. چرا روی اینها فکر و برنامه‌ریزی نمی‌کنیم؟ ۲۷ گونه مختلف گوسفند داریم و یک نفر به یکباره تئوری راه می‌اندازد که گوسفند رومانوف بیاوریم و از جنوب تا شمال کشور را با رومانوف تلقیح کنیم. این نشان می‌دهد که این افراد عالم نبوده، به ذخایر ژنتیکی کشور فکر نمی‌کنند و فقط به فکر جیب خود هستند. آیا واقعا واردات حلال مشکل ماست و می‌تواند پاسخ به سوال ما باشد؟ این همه واردات در سایر محصولات انجام شده پس چرا ما نتوانستیم مشکلات خود را حل کنیم؟ چرا هنوز وابسته هستیم؟ اگر بحث پدافند غیرعامل و خودکفایی مطرح است، اینها در سایه واردات محقق نمی‌شود بلکه نیازمند یک برنامه‌ریزی است؛ همانطور که اماراتی‌ها کردند. امارات باید برای ما یک الگو باشد.

چرا وزارت جهاد کشاورزی از امثال بنده که در زمینه تولید مثل شتر متخصص هستیم هیچ کمکی نمی‌گیرد؟ چرا فقط خودشان پشت درهای بسته می‌نشینند و مجوز واردات صادر می‌کنند و اخیرا شنیدیم که در زاهدان، خراسان و سیستان هرکس بخواهد می‌تواند از هر جا شتر بیاورد و نگهداری کند. اینکه برنامه‌ریزی نیست. جای تاسف است که پشت درهای بسته می‌نشینند و برای شترداری که آنها را قبول ندارد، برنامه‌ریزی می‌کنند.

مگر می‌شود از گاو در مناطق محروم برای اشتغالزایی استفاده یا این حیوان را به‌عنوان منبع سلامت روان مطرح کرد؟ در مورد گاو سلامت جسم مطرح است و خداوند این حیوان را به‌عنوان کارخانه تولید شیر برای انسان آفریده است. اما شیر گاو به معنای واقعی دوا نیست و صرفا غذاست، در صورتی که شیر شتر دواست. البته متاسفانه جمعیت زیادی از شتر نداریم.

حکیم مهر: جمعیت شتر در ایران چقدر است؟

گزارش‌ها در این خصوص مختلف است. از قبل از انقلاب که یک گزارش از جمعیت ۳۰۰ هزار نفری می‌گوید به بعد، همیشه ما روی عدد ۱۵۰ هزار می‌چرخیم. هر سال یک تعداد اضافه و کم کرده و آمار را بنا به آن اعلام می‌کنند. این نشان می‌دهد که آمار غیر واقعی است. چون جمعیت آن یا باید به سمت افزایش باشد یا کاهش.

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که جمعیت شتر ما بیش از ۵۰ هزار نفر نیست. شترهای دوکوهانه که در حال انقراض هستند و شاید از نوع اصیل آن بیش از ۵۰ نفر نمانده باشد. ما تمام فناوری‌های حفظ این گونه را در کشور و در سطح جهان ایجاد کردیم اما وزارت جهاد کشاورزی دست ما را نگرفت که آن را عملیاتی کنیم. قدمت شتر دو کوهانه ایران به ۱۰ هزار سال پیش می‌رسد و کارهای مولکولی که انجام می‌شود، این را تایید می‌کند که اساسا اگر در کشور چین مثلا ۷۰۰ هزار راس شتر دو کوهانه موجود است، سورس آن از ایران بوده است.

چرا مسئولین ما به ۲ مرکز نگهداری شتر واقع در جهاد آباد و جعفر آباد مغان که مراکز بی‌فایده‌ای هستند، سری نمی‌زنند. من ۲ سال پیش به مرکز جهاد آباد رفتم و ۱۰ روز بود به شترهای خود غذا نداده بودند. من گفتم اگر نمی‌توانید شترها را نگهداری کنید، به من بدهید تا من این کار را بکنم. هیچ برنامه‌ای برای این مراکز وجود ندارد. تعداد محدودی شتر نگه می‌دارند و بعد مدعی می‌شوند که ما نگهدارنده شتر هستیم. بعد انجمن علمی هم درست می‌کنند. انجمن علمی شتر باید دست سازمان‌های مردم نهاد باشد نه وزارت جهاد کشاورزی که خودش باعث نابودی شتر شده است. انجمن صنفی بحث جدایی دارد اما انجمن علمی باید در اختیار دانشمندان باشد. نمی‌توان یک انجمن علمی ایجاد کرد که تمام اعضای آن زیر دیپلم بوده و انجمن دست وزارت جهاد باشد. از این انجمن علمی تا به حال چه نتیجه‌ای حاصل شده که بتواند به مردم کمک کند؟ ما به هر کنگره‌ای که رفتیم دیدیم شترداران اعتراض می‌کنند و می‌گویند هیچ برنامه‌ای برای ما ندارند.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

اگر در زمینه پرورش شتر از علما به درستی استفاده نکنند، این کشور به هیچ جا نمی‌رسد.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.