گفت‌وگوی حکیم مهر با مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی: واکسیناسیون شاربن در کشور حذف نشده بلکه به شکل هدفمند در حال انجام است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: چند روز پیش بود که مسئول واحد بیمار‌ی‌های مرکز بهداشت شهرستان بردسکن (واقع در خراسان رضوی) از فوت یک نوجوان 16 ساله بر اثر تماس با حیوان آلوده به سیاه زخم خبر داد. این خبر ناگوار بهانه‌ای شد تا به سراغ مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور برویم و جویای آخرین وضعیت بیماری شاربن در جمعیت دامی کشور شویم.

 «دکتر سید بهمن نقیبی» معتقد است که در حال حاضر شاربن به لحاظ آمار، بیماری حادی در کشور محسوب نمی‌شود، اما باید قبول کنیم به دلیل اینکه این بیماری فوق حاد است و باعث تلفات ناگهانی می‌شود، می‌‌تواند به عنوان یک تهدید بهداشت عمومی به حساب آید.

حکیم مهر: آقای دکتر، وضعیت بیماری شاربن در جمعیت دامی کشور چگونه است؟

طبق آمار، در ۴ ماهه نخست سال گذشته ۳ کانون تایید شده شاربن در کشور داشتیم که یک مورد در خراسان شمالی، یک مورد در فارس و یک مورد هم در کهگیلویه و بویراحمد بود. امسال هم در همین مدت مشابه این آمار تکرار شده با این تفاوت که ۲ کانون در آذربایجان غربی و یک مورد در فارس گزارش شده است.

در مورد بیماری شاربن، سالیان سال به شکل فراگیر عملیات واکسیناسیون تمام دام‌ها از جمله گاو و گوسفند در کشور انجام می‌شد و این حیوانات در برابر این بیماری واکسینه می‌شدند. بعد از مدت‌ها به دلیل حجم عملیات گسترده‌ای که برای واکسیناسیون استفاده شده بود، تصمیم سازمان دامپزشکی کشور بر این شد که این واکسن را به شکل هدفمند استفاده کند؛ به همین خاطر یک برنامه‌ریزی انجام داد به این ترتیب که در نقاطی از کشور که در ۵ سال گذشته هیچ کانونی در حیات وحش نداشته، دانشگاه علوم پزشکی از آن منطقه هیچ کانون سیاه‌زخمی گزارش نکرده و در دام‌های منطقه بیماری شاربن دیده نشده باشد، واکسیناسیون در آن منطقه قطع و عملیات مراقبت انجام گیرد. بر همین اساس تعدادی از استان‌های کشور از واکسیناسیون معاف شدند و در حال حاضر برنامه مراقبت دارند.

حکیم مهر:‌ آیا بعد از اجرای این برنامه هدفمند، کانونی در این مناطق مشاهده نشد؟

خیر. در حین مدت عملیات، هیچ مورد حادی در این مناطق ندیدیم. الان هم شاربن به لحاظ آمار، بیماری حادی در کشور محسوب نمی‌شود، اما باید قبول کنیم به دلیل اینکه این بیماری فوق حاد است و باعث تلفات ناگهانی می‌شود، می‌‌تواند به عنوان یک تهدید بهداشت عمومی به حساب آید و بنابراین اگر در جایی، دامی تلف شده باشد یا ذبح آن خیلی سریع باشد و امحا و احشا مورد استفاده قرار گیرد، ممکن است که مخاطره‌ای را ایجاد کند.

حکیم مهر: اما برخی همکاران نسبت به حذف واکسیناسیون شاربن انتقاداتی دارند.

سازمان دامپزشکی کشور برنامه واکسیناسیون شاربن را در کل کشور حذف نکرده و همچنان در مناطق خاصی این برنامه را اجرا می‌کند. در دنیا هم به همین شکل است که معمولا مانیتورینگ و پایش انجام می‌شود. مثلا مدت‌ها قبل طاعون را در سراسر کشور و برای جمعیت گاو استفاه می‌کردیم؛ برنامه‌ای پیش آمد و گفتند که می‌توانیم وارد فاز ریشه‌کنی شویم و عملاً این برنامه موفق بود. در مورد شاربن هم همین اتفاق افتاده است و مردم نباید هیچ جای نگرانی داشته باشند.

مورد دیگر اینکه همواره متعاقب حوادث غیر مترقبه‌ای که اتفاق می‌افتد، به علت تغییر در بافت خاک، سیاست‌ها تغییر می‌کند. مثلا بعد از سیل امسال شاهد بودیم حتی در شهرستان‌هایی که در آنجا واکسیناسیون هدفمند انجام شده و سپس قطع شده بود و صرفاً بحث مراقبت وجود داشت، عملیات واکسیناسیون شروع شد و پیش‌بینی کردیم که امسال ۳۰ تا ۳۵ میلیون رأس دام را مجددا در کشور واکسینه کنیم.

حکیم مهر:‌ در مناطقی مثل شهرستان بردسکن که نوجوان ۱۶ ساله بر اثر این بیماری فوت کرد، چه کار می‌شود کرد؟

به هر حال این بیماری شکل خاصی دارد. علائم آن خیلی دیده نمی‌شود و معمولا با تلفات دامی مشابه است. توصیه ما همیشه همان است. اگر یک اصل را قبول کنیم که مشابه بیماری CCHF که می‌گوییم پیشگیری از این بیماری و عدم ابتلا به آن، هم خیلی سخت است و هم خیلی راحت است، به سادگی می‌توان این بیماری را مدیریت کرد. البته CCHF با شاربن کمی متفاوت است، کمااینکه در CCHF علائمی را در دام نمی‌بینید، اما کافی است که با کنه‌ها تماس پیدا نکنید یا بعد از کشتار دام، لاشه را به مدت ۲۴ ساعت داخل یخچال نگه دارید که جمود نعشی و تغییرات پی‌اچ در آن اتفاق بیفتد؛ عملا دیگر امکانی برای ابتلا به CCHF نداریم. در اینجا باید قبول کنیم که اگر دامی خارج از کشتارگاه ذبح می‌شود و با علائم خاصی که در حال مریض شدن است، ذبح و گوشت آن استفاده شود، ممکن است از لحاظ ابتلا مخاطرات جدی داشته باشد.

حکیم مهر: چه توصیه‌ای برای مردم و رفع نگرانی آنها دارید؟

توصیه ما همیشه این است که اولاً در ارتباط با دام‌ها، به مجموعه بحث‌هایی که از طرف سازمان دامپزشکی مطرح می‌شود، حتما توجه و همکاری کنند. ما اصلا به دنبال اینکه به واسطه واکسیناسیون هزینه‌ای را به مردم تحمیل کنیم، نیستیم؛ کمااینکه بسیاری از واکسن‌هایی که استفاده می‌شود، رایگان هستند.

اگر مردم مواردی از بیماری را مشاهده می‌کنند و تلفات ناگهانی و غیرمتعارف درجایی می‌بینند با هر علامتی که ممکن است سطح تلفات را بالا ببرد، کاری که باید انجام دهند این است که به شبکه‌های دامپزشکی، حتی مراکز خصوصی دامپزشکی اطلاع‌رسانی کنند.

همچنین توصیه اکید ما که مرتبط با حوزه فعالیت همکاران در دفتر نظارت می‌شود این است که باور کنیم که باید دام و گوشت را از جایی تامین کنیم که تحت نظر دامپزشکی باشد؛ هم ممهور به مهر بهداشتی دامپزشکی و هم درعین حال دارای لیبل‌های دامپزشکی باشد و گول افرادی را که به ظاهر در کنار جاده‌ها گوشت عرضه می‌کنند و معتقد هستند که گوشت آنها سالم است، نخوریم. گوشت فرآورده‌ای است که برای اینکه تبدیل به ماده قابل مصرف شود، باید دوره‌ای را در پیش‌سرد طی کند و فرایند‌هایی روی آن طی شود که قابلیت مصرف برای انسان داشته باشد.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.