حکیم مهر: سگ‌های بی‌سرپرست، «جانداران» شهری هستند و امروز به یک معضل در حیات‌وحش خارج از فضاهای شهری تبدیل شده‌اند. سگ‌هایی که روزی سرپناه و سرپرست داشتند، امروز رها شده و بی‌سرپرست، به قصد ادامه حیات مانند سایر موجودات زنده راه معاش می‌جویند، حتی در محیطی که تعلقی به آنها ندارد.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، سگ، زیرگونه اهلی گرگ، نخستین حیوانی است که به دست انسان اهلی شد و با مداخله انسان در روند جفت‌گیری، تا امروز در انواع مختلف ابعادی و اخلاقی پرورش یافته است. نزدیک‌ترین نوع سگ به انسان همیشه سگ نگهبانی بوده که مراقبت از گله و زمین‌های زراعی را بر عهده داشته و امروز بسیاری از این سگ‌های نگهبان، به دلایل مختلف از جمله سن بالا، توسط سرپرستان‌شان در محیط‌های آزاد رها شده‌اند.
سگ‌های بی‌سرپرست مشکلی نبوده که فقط در ایران به وقوع پیوسته باشد و بنابر مقالات و مطالعات انجام شده در کشورهای غربی، روزگاری این معضل گریبان کشورهای پیشرفته را هم گرفته و آنها بعد از دوران متعدد سگ‌کشی، به این نتیجه رسیدند که برخورد با این پدیده اجتماعی، راهکار علمی و البته فرهنگی می‌طلبد.
اخیراً بعضی از فعالان محیط‌زیست، غذا رسانی به حیوانات توسط شهروندان را اشتباه خوانده‌اند و این فعالیت را یکی از دلایل رشد جمعیت حیوانات بی‌سرپرست با آماده‌سازی شرایط زیستی عنوان کرده‌اند، در مقابل، عده‌ای از مدافعین حقوق حیوانات، افزایش تعداد سگ‌های بی‌سرپرست را بی‌ارتباط به غذا رسانی و در گرو عدم پیگیری درست متولیان شهری می‌دانند.
«مجتبی طباطبایی»، پژوهشگر اخلاق محیط‌زیست در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: مدیریت جمعیت حیوانات شهری بخصوص سگ و گربه دانشی تخصصی در دنیا شناخته می‌شود، این در حالی است که رفتارهای سلیقه‌ای و منسوخ‌شده در ایران رواج دارد و این مسئله علاوه بر جنبه منفی اخلاقی، بار مالی و درگیری‌های محیط‌زیستی و آسیب برای سلامت و بهداشت شهروندان هم ایجاد می‌کند.
وی با اشاره به «دستورالعمل سلامت حیوانات خشک‌زی» تدوین شده توسط سازمان جهانی بهداشت حیوانات، تأکید کرد: هیچ سازمان و مقاله علمی یا نمونه موفقی در دنیا، امکان کاهش جمعیت سگ‌ها با روش‌های حذف فیزیکی (کشتار یا جمع‌آوری) و کاهش منابع غذایی را تائید نکرده و حتی در دستورالعمل سال ۲۰۱۹ ائتلاف جهانی مدیریت جمعیت حیوانات، این کار غیراخلاقی و غیرانسانی، خطری برای امنیت عمومی تلقی شده است.
طباطبایی در خصوص خطر عمومی ذکر شده، افزایش بیماری‌های مشترک انسان و حیوان (انگل و هاری) به دلیل زباله‌گردی و رقابت بر سر غذا در منابع محدود و بروز درگیری با انسانها را از جمله عواقب منع غذا رسانی دانست و افزود: لازم است آن‌طور که جامعه جهانی به‌اتفاق نظر رسیده‌اند غذا رسانی مسئولانه، فرهنگ‌سازی و ترویج شکل صحیح غذا رسانی در سطوح مختلف کشور هم‌زمان با «واکسیناسیون توده‌ای» انجام شود.
پژوهشگر اخلاق محیط‌زیست پیش‌تر هم به ایسنا گفته بود: برنامه اصولی و انسانی مدیریت جمعیت حیوانات شهری، ضمن کاهش معنادار جمعیت این حیوانات، رفاه آنها و سطح سلامت و بهداشت جامعه را افزایش و خطرات تهدید کننده حیات‌وحش را کاهش میدهد، اما ایران تاکنون هرگز برنامه اصولی مدیریت جمعیت سگ‌ها را اجرا نکرده است. در این میان هرگونه بزرگ‌نمایی یا اعلام آمارهای ساختگی در مورد خطر سگ‌ها یا گربه‌ها نمی‌تواند روش‌های غیرانسانی و ناکارآمد آزموده شده و منسوخ‌شده در دنیا را موجه کند. ارائه راهکارهای غیرعلمی و سلیقه‌ای نه‌تنها ناموفق و موجب اتلاف وقت و بودجه، بلکه باعث ظلم به حیوانات، افزایش آسیب به حیات‌وحش و به خطر افتادن سلامتی و جان شهروندان می‌شود.
غذارسانی مسئولانه یا اصولی، که در زنجیره‌ای از اقدامات قرار می‌گیرد، خواسته بسیاری از فعالان حقوق حیوانات در سال‌های اخیر بوده است؛ آنها معتقدند باید سگ‌های رها، واکسینه شوند و تحت عمل عقیم‌سازی به‌منظور کنترل زاد و ولد قرار بگیرند و دقیقاً به همان منطقه اولیه، درصورتی‌که مشکل‌ساز نباشند برگردانده و رهاسازی شوند.
با این تفاسیر، رسیدگی به این مسئله اهمیت شهری پیدا کرده، مدیریت و اقدام صحیح مبتنی بر مطالعات و راهکارهای مناسب می‌طلبد، چیزی که از حدود مسئولیت‌های اجتماعی شهروندان گذشته است، به‌عبارت‌دیگر جبهه‌گیری علیه غذا رسانی شهروندان، با مقصر اعلام کردن دوستداران حیوانات، بار مسئولیت شهرداری‌ها را کم کرده و این در حالی است که برحسب بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها و دستورالعمل سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور، شهرداری‌ها موظف به «دور نگاه داشتن بیماران مبتلابه امراض ساریه و جمع‌آوری حیوانات بلا صاحب و دفع حیوانات مریض و مضر و ولگرد و ممانعت از چرا و گردش چارپایان و احشام در شهر و دفع و اتلاف حشرات» هستند.
هفته گذشته مدیرکل هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری شهرداری اصفهان از هزینه «روزانه ۱۴ میلیون تومان» برای رسیدگی به سگ‌های بی‌سرپرست خبر داد، پیش‌تر هم قدرت الله نوروزی- شهردار سابق اصفهان ادعا کرده بود که در سال ۹۹ سه میلیارد تومان و در سال جاری ۷ میلیارد تومان برای رسیدگی به سگ‌ها اختصاص یافته است.
نوروزی همچنین به عقیم‌سازی ۱۰هزار سگ اشاره کرده بود، آماری که البته بعید و غیرمنطقی به نظر می‌رسد!
«امیرحسین خسروی»، مدیرکل هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تأکید بر اینکه شهرداری براساس الگوی قانون مدون شده، نسبت به کنترل جمعیت سگ‌های بدون سرپرست اقدام می‌کند، توضیح داد: ۱۴ میلیون تومان گفته شده بنا بر دستورالعمل وزارت کشور صرف تغذیه، درمان، عقیم‌سازی و واکسیناسیون سگ‌ها در نقاهتگاه شهرداری می‌شود و این سگ‌ها بعد از پلاک‌گذاری به آغوش طبیعت برمی‌گردند!
به گفته وی، اصفهان ۱۵ منطقه شهری دارد و عملیات کنترل جمعیت سگ‌ها با پروتکل گفته شده در تمامی این ۱۵ منطقه انجام می‌شود، در گام اول، برای هر سگ پرونده تشکیل می‌شود و درنهایت هر سگ به همان منطقه اول برگشت داده می‌شود.
سگ‌های پلاک‌دار در شهر دیده نمی‌شوند!
در مشاهدات عینی انجام شده، از سطح شهر و حواشی (مناطق محیط‌زیستی و مناطق کارگاهی و...) سگ‌هایی با پلاک یا نشانه‌های مخصوص بسیار کم دیده می‌شوند، این در حالی است که هزینه ۱۴ میلیون تومان در روز انتظار دیده شدن موارد خارج شده از نقاهتگاه را افزایش میدهد؛ اما سگ‌های پلاک دار، آن‌گونه که انتظار می‌رود در شهر دیده نمی‌شوند.
حالا فاز دوم نقاهتگاه شهرداری در ۱۲۰۰۰ متر در دست‌ساخت و مجهز سازی است، اما همچنان مشخص نیست که حدوداً چند سگ در مناطق شهری وجود دارد و اجرای پروتکل شهرداری حداقل برای چند سگ ضرورت دارد تا تدابیر و تلاش‌ها برای کنترل جمعیت سگ‌های هر منطقه مؤثر واقع شود.
در همین زمینه، «حمیدرضا خواجه»، کارشناس محیط‌زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا گفت: یکی از روش‌های حصول موفقیت در کنترل ازدیاد جمعیت سگ‌های رها در شهر، اقدام عمده برای زنده‌گیری و عقیم‌سازی در جمعیت زیاد است، یعنی باید یک‌باره تعداد زیادی از سگ‌های هر منطقه عقیم شوند تا رشد جمعیت آنها متوقف شود.
این کارشناس محیط‌زیست، مطالعات کارشناسی را خشت اول این هدف دانست و افزود: سرشماری دقیق سگ‌ها به دلیل داشتن پراکنش وسیع، جابجایی زیاد، محدود نبودن به مکان و زمان خاص و عدم استفاده از روش‌های کاربردی، با مشکلات زیاد مواجه است و تا به امروز انجام نشده، در حالی که برای انتخاب روش کنترل مؤثر برای هر محل، شناسایی نقاط بحرانی و با فوریت، توانایی سنجش نتایج مبارزه و چگونگی عملکرد طرح در هر منطقه، به آمار دقیق نیاز است.
وی با اشاره به اینکه در هر یک از سال‌های ۹۵، ۹۷ و ۹۸ آمار سگ‌های زنده گیری شده در شهرستان اصفهان حدوداً بین ۲ تا ۳ هزار سگ بوده است، افزود: طرح‌های اجرا شده توسط شهرداری اصفهان همواره با اشکالاتی نظیر «عدم ایجاد نقشه دقیق از مناطق دارای سگ بی‌سرپرست»، «کمبود شدید نیرو، تجهیزات و داروهای مورد نیاز»، «رهاسازی نادرست در حاشیه شهر» و «محدود بودن طرح کنترل جمعیت به مناطق شهرداری اصفهان» مواجه بوده و لازم است تا اقدام جدی برای کنترل ثابت و ماندگار عملی شود.
درحالی‌که امروز، «کنترل جمعیت سگ‌های بی‌سرپرست» یک دغدغه مهم برای شهر و مراکز استان‌ها تعریف شده و شهرداری‌ها به دستورالعمل‌های مشخصی در این مورد توجه دارند، روستاها هنوز «دستورالعمل قانونی» و حتی اولویتی در این مورد ندارند، این در حالی است که اکثر مناطق بکر طبیعی و حیات‌وحش، در حوالی مناطق بومی و روستایی هستند و سگ‌های زیادی در حاشیه آنها دیده می‌شود و لازم است یک طرح ملی به فراخور هر شهر و روستا و بخش طراحی و اجرایی شود.
هرچند لازم است تا برای برخورد صلح‌آمیز و انسانی با سگ‌های بی‌سرپرست، سازمان‌های مردم‌نهاد، شهروندان و دوستداران حیوانات به کمک شهرداری‌ها بیایند، اما نباید فراموش کرد که این معضل راهکاری ملی می‌طلبد و لازم است متولیان شهری، متخصصین این حوزه را حمایت کنند تا با طرح راهکارهای صحیح، نظیر «مدیریت پسماندهای شهری»، «اجرای عقیم‌سازی‌های جمعی و مثمر»، «غذا رسانی‌های اصولی» و... مردم، محیط‌زیست و حتی سگ‌های بی‌سرپرست را از آسیب‌دیدگی حفظ کنند.
حیوانات براساس منابع غذایی در دسترس جمعیت خود را مدیریت میکنند.
در طول قرنها حیوانات در سرزمین ما زندگی میکردند و کسی برای غذارسانی و عقیم سازی آنها برنامه ریزی نمی کرد.
بهترین کاری که ما انسانها میتوانیم بکنیم این است که کمتر در زندگی حیوانات دخالت بکنیم.
لطفا با استدلالهای غلط غذارسانی را توجیه نکنید!