ارتقای قانون سازمان دامپزشکی کشور بر پایه پیشران‌ها و تصویرپردازی از تحولات راهبردی آینده - دکتر سید حسین حسن‌زاده

ارتقای قانون سازمان دامپزشکی کشور بر پایه پیشران‌ها و تصویرپردازی از تحولات راهبردی آینده

سید حسین حسن‌زاده

دانش‌آموخته دکترای حرفه‌ای دامپزشکی از دانشگاه شیراز و دانشجوی دکترای آینده‌پژوهی دانشگاه عالی دفاع ملی

s.hasanzadeh00@sndu.ac.ir

چکیده

حراست از سرمایه‌های دامی، ارتقای بهداشت عمومی و تأمین سلامت و امنیت غذایی جامعه، مهم‌ترین وظیفه ذاتی تشکیلات دامپزشکی کشورها به شمار می‌آید. در این راستا پدیدآمدن شرایط نوظهور ایجاب می‌کند متناسب با مقتضیات زمان، ظرفیت قانونی تشکیلات دامپزشکی نیز ارتقا یابد. سوالی که در این میان پیش می‌آید این است که در اصلاح و ارتقای قانون سازمان دامپزشکی چه پیشران‌ها و تصاویر ذهنی خبرگانی باید مورد توجه قرار گیرند تا افزون بر داشتن قابلیت حل مسائل حال از ظرفیت لازم برای حل مسائل آینده نیز برخوردار باشد؟ برای پاسخ به این سوال از رویکرد اسنادی و تحلیلی-توصیفی استفاده شد. روند قانون‌گذاری و شکل‌گیری تشکیلات دامپزشکی مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار گرفت. با گردآوری نظرات خبرگان و ذی‌نفعان، مضامین ذهنی آنان از قانون فعلی استخراج شد. با دیدبانی موضوع در سطح جهانی، کلان‌روندها، نوپدیدها و پیشران‌های قانون سازمان دامپزشکی کشور تعیین و تصویرپردازی لازم از تحولات راهبردی آینده انجام شد. درنهایت آینده‌های بدیل جایگاه سازمان دامپزشکی از طریق کنار هم قرار دادن مضامین ذهنی ذی‌نفعان و مسائل نوپدید مشخص شد. گسترده شدن افق نگاه قانون‌گذار، لحاظ مسائل آینده در سیاست‌گذاری و حرکت در مسیر یک حکمرانی مطلوب[1] از مزایای این نوع تفکر راهبردی خواهد بود. نتایج این مطالعه می‌تواند به‌عنوان الگویی برای ظرفیت‌سازی قانونی برای حل مسائل آینده در سایر سازمان‌ها نیز مورداستفاده قرار گیرد.

واژگان کلیدی: دامپزشکی، قانون، مسائل آینده، پیشران، تصویرپردازی

مقدمه

   سازمان دامپزشکی کشور در راستای وظایف و مسئولیت‌های قانونی خود سه مأموریت اصلی حراست از سرمایه ملی، حفظ و ارتقای بهداشت عمومی و تأمین سلامت و امنیت غذایی را دنبال می‌کند. این سه رسالت اصلی از طریق نظارت بر بهداشت دام، مبارزه با بیماری‌های مشترک قابل‌انتقال بین انسان و حیوان و فراهم کردن شرایط بهداشتی برای سرمایه‌گذاری و تولید، کاهش تلفات دامی، کاهش ضایعات فرآورده‌های دامی، افزایش راندمان تولید و سلامت غذا پیگیری می‌شود.

 در بحث سلامت غذا، علاوه بر مخاطرات بیولوژیک (باکتریایی، ویروسی، انگلی و قارچی)، مخاطراتی از قبیل باقیمانده‌های دارویی به‌ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون‌ها، سموم و فلزات سنگین در سلامت مواد غذایی نیز باید موردتوجه، نظارت و کنترل قرار گیرند. طبق قوانین سازمان تجارت جهانی، صادرات همه فرآورده‌های خام دامی فقط با گواهی قرنطینه دامپزشکی دولتی قابلیت صادرات دارد که این امر نشان‌دهنده اهمیت و نقش کلیدی این سازمان در صادرات، واردات و رونق اقتصادی کشورها دارد.

   در حال حاضر سازمان دامپزشکی ایران بر اساس قانون مصوب سال 1350 اداره می‌شود. این قانون در 21 ماده و یک تبصره به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنای وقت رسیده و برای اجرا ابلاغ شده است. در بند یکم این قانون، اداره کل دامپزشکی به سطح سازمان ارتقا یافته و در تنها تبصره قانونی، استقلال حقوقی و مالی آن مورد تأکید قرار گرفته و در سایر بندها نیز به وظایف و اختیارات این سازمان اشاره شده است. با توجه به نقش تعیین‌کننده بند یک قانون یادشده در انجام وظایف و اختیارات این سازمان، این بند در کنار مسائل نوپدید آینده بیش از سایرین موردتوجه بوده و به بندهای دیگر قانون در مقاله دیگری پرداخت خواهد شد.

  اینک بیش از 50 سال از تصویب قانون سازمان دامپزشکی کشور می‌گذرد. بااینکه این قانون در زمان خود قانونی قابل‌قبول به نظر می‌رسید اما با گذشت بیش از 5 دهه و مشخص شدن خلأها، نواقص و تداخلات موجود، دیگر پاسخگوی نیازهای حل مسائل پیش روی عرصه سلامت و امنیت غذایی جامعه نیست. در این مدت بسیاری از عوامل مؤثر و پیشران‌های حاکم بر فضای عمومی این حوزه ازجمله ملاحظات سلامت و رفاه واحد[2]، تأمین غذای سالم برای جمعیت و توقعات رو به رشد، رعایت حقوق و رفاه حیوانات، ظهور پروتئین‌های جایگزین[3]، وجود تعدد، تداخل و همپوشانی‌های قانونی و رشد روزافزون توان بخش غیردولتی، دچار تغییرات عمده شده است به‌طوری‌که لزوم به‌روزرسانی و ارتقای این قانون احساس می‌شود.

 انتظار می‌رود قانون ارتقایافته سازمان دامپزشکی افزون بر داشتن قابلیت حل مسائل حال از ظرفیت لازم برای حل مسائل آینده نیز برخوردار باشد. بنابراین در این مقاله، ملاحظات خبرگان و تصویرپردازی آن‌ها از آینده سازمان و نقش پیشران‌ها و تحولات راهبردی آینده در پیش‌بینی ظرفیت قانونی موردنیاز برای حل مسائل آینده موردبررسی قرار گرفته است. درصورتی‌که درک اهمیت این موضوع در اولویت سیاست‌گذار قرار گیرد ضمن شفاف‌سازی و کسب قابلیت حل بسیاری از مسائل حال، زمینه برای اقدام کنش‌گرانه در برابر مسائل آینده نیز فراهم خواهد شد. در غیر این صورت، انباشته‌شدن مسائل حال و ظهور مسائل نوپدید، همچنان سازمان دامپزشکی کشور را در وضعیت انفعالی نگه خواهد داشت که نتیجه نهایی آن عدم ارتقای ضریب بهداشت عمومی و امنیت غذایی جامعه متناسب با نیازهای روز و از دست رفتن سرمایه‌های ملی خواهد بود.

مبانی نظری

باور  به  این  عقیده  که  تصویرهاي  آینده  به  شکل  گیري  اقدام  هاي  تاریخی  افراد  کمک کرده  اند،  یک  وجه  نظري  در  مطالعات  آینده   است  . به  تعبیر  روشن  تر،  افراد  یا  تلاش می‌کنند  خود  را  با  آنچه  گمان  می‌کنند  روي  خواهد  داد،  سازگار  کنند  یا  به‌گونه‌اي  رفتار می‌کنند  که  آینده  دلخواه  خود  را  بسازند  . مهم  ترین  و  بنیادي‌ترین  پرسش‌هاي پژوهشی  آینده  پژوهان،  مواردي  این  چنینی‌اند:  تصویرهاي  آینده  چه  ماهیتی  دارند؟  علل  پیدایش  آن‌ها  چیست؟  و  هر  یک،  چه  پیامدهایی  دارند؟   (بل،   1392 : 173).

در این نوشتار منظور از تصویر، به شکلی ساده، عبارت از تصویر کلامی است. مانند تصویری حاصل از  عکسبرداری، در تصویر کلامی نیز جنبه خاصی از جهان در معرض دید قرار می‌گیرد و جنبه‌های دیگر حذف می‌شود. تصویر یک گزاره مستدل نیست، بلکه اشاره به چیزی مهم دارد یا از آن خبر می‌دهد و بخش قابل ملاحظه‌ای از تفسیر را به دوش خود خواننده می‌گذارد (پورعزت، 1387 :91ـ109). بر این اساس تصویر عبارت از تجسمی ذهنی از یک واقعیت بیرونی برای فهم و درک آن متناسب با توانایی‌های ذهنی است (دانشنامه آکسفورد، 1387 :774).

تصویر بازنمایی یا عکس یک فرد، یک گروه، یا هر چیزی (یک مؤسسه، رخداد، سیستم و ...) است. به این ترتیب، تصاویر چیزی بیشتر از توهمات یا سازه‌های ذهن ما هستند. با این حال این بدان معنی نیست که تصاویر صرفا ارزش درونی دارند. تصاویر، به احتمال زیاد، نقش مهمی در ایجاد دانش و شناخت ایفا می‌کنند و ممکن است به عنوان یک مؤلفه مهم در توضیح و تبیین رفتار بازیگران جهانی به‌کار گرفته شوند. تا جایی که به دانش در حال توسعه مرتبط است، تصاویر نقش بسیار گسترده‌تری ــ بیشتر از آنچه فرض می‌شود ــ ایفا می‌کنند  (رضایان قیه‌باشی و کاظمی، 1393: 176). در مرحله‌ای بالاتر از یافته‌های تجربی، تصویرسازی‌های ذهنی است که باعث رشد و توسعه مرزهای دانش می‌شود و از این رو تصویرسازی از اهمیت ویژه‌ای برخودار است. همان‌گونه که اینشتین بیان می‌کند، تخیل و تصویرسازی، مهمتر از دانش است (رضایان قیه‌باشی و کاظمی، 1393: 177). تصویرسازي  به  هیچ  وجه،  فعالیتی  ویژه  یا  مستقل  از  فاعل  انسانی  نیست  و  در  بسیاري  از مشاغل  خلاق،  نقش  اصلی  را  ایفا  می  کند. بنابراین،  تصاویر  آینده  مقوله  هایی  فرهنگی  هستند  که  می  توانند  کشش  آینده  را  در ساخت  واقعیت  هاي  اجتماعی  جاري  در  زندگی  روزمره،  وارد  کنند . (پورعزت، 1394: 67 و 65).

مضمون  يا  تم[4]   ،  مبين  اطلاعات  مهمي  درباره  داده  ها  و  سؤالات  تحقيق  است  و  تا حدي،  معني  و  مفهوم  الگوي  موجود  در  مجموعه‌اي  از  داده‌ها  را  نشان  می‌دهد (Braun. & Clarke, 2006 ). به  طور  كلي،  مضمون،  ويژگي  تكراري  و  متمايزي  در  متن  است  كه  به  نظر پژوهشگر،  نشان  دهنده  درك  و  تجربه  خاصي  در  رابطه  با  سؤالات  تحقيق  است (King, & Horrocks, 2010: 150 ). تحليل  مضمون  را  مي  توان  يكي  از  روش  هاي  بنيادين  تحليل  كيفي در  نظر  گرفت  كه  با  ساير  روش  هاي  تحليل  كه  به  دنبال  تشريح  الگوهاي  داده  هاي  كيفي هستند  فرق  دارد . در  تحليل مضمون،  همه  منابع  داده،  بررسي  و  مضامين  كل  داده‌ها،  تحليل  و  تفسير  مي  شود . در  تحليل  مضمون،  واحد  تحليل، بيشتر  از  يك  كلمه  يا  اصطلاح  است  و  به  بافت  داده‌ها  و  نكات  ظريف  آن  ها،  بيشتر  توجه مي‌شود . همچنين،  تحليل  مضمون  از  شمارش  كلمات  و  عبارات آشكار،  فراتر  مي‌رود  و بر  شناخت  و  توضيح  ايده  هاي  صريح  و  ضمني  تمركز  مي  كند . سپس  از  كدهاي  مضامين اصلي  براي  تحليل  عميق‌تر  داده‌ها  استفاده  مي‌شود . در  تحليل  مضمون  مي‌توان  از  فراواني نسبي  مضامين  براي  مقايسه  آن‌ها  و  تهيه  ماتريس  مضامين  و  ترسيم  شبكه  مضامين  استفاده  كرد   (Namey,et al: 2007 ).

روش پژوهش

برای رسیدن به عوامل مؤثر بر اصلاح و ارتقای قانون سازمان دامپزشکی با استفاده از رویکرد اسنادی و تحلیلی-توصیفی، روند قانون‌گذاری و اجرا در 100 سال گذشته موردبررسی و تحلیل محتوا قرار گرفت. با دیدبانی موضوع در سطح جهانی، کلان‌روندها، نوپدیدها و پیشران‌های مؤثر بر ارتقای قانون سازمان دامپزشکی کشور تعیین شد. از سوی دیگر مضامین ذهنی خبرگان از قانون فعلی استخراج شد و پیامدهای این مضامین برساخته شد. جمع‌آوری و تحلیل نظرات خبرگان این حوزه نیز از طریق پنل خبرگان و پویش رسانه‌ای انجام گرفت و مستندات انتظارات صنفی استخراج شد. همچنین از مضامین ذهنی ذی‌نفعان، تصاویر آینده‌های سازمان دامپزشکی کشور استخراج و پیامدهای هرکدام از این مضامین مشخص شد.

یافته‌های پژوهش

 1-3 کلان‌روندهای مؤثر بر حوزه دامپزشکی:  ازجمله مهم‌ترین کلان‌روندهایی[5] که بر حوزه عمومی دامپزشکی مؤثر هستند می‌توان به افزایش جمعیت اشاره کرد. طبق برآوردهای انجام شده توسط سازمان ملل متحد طی سال‌های آینده جمعیت جهان به رشد خود ادامه داده و برابر پیش‌بینی‌های انجام شده در سال 2030 به حدود هشت و نیم میلیارد نفر و در سال 2050 به نزدیک 10 میلیارد نفر خواهد رسید (Fao, 2019: 1). با افزایش جمعیت جهانی نیاز به منابع پروتئینی- به‌عنوان مهم‌ترین رکن کیفی امنیت غذایی- افزایش خواهد یافت. با توجه به ناکافی بودن منابع سنتی تأمین پروتئین حیوانی و مشکلات ناشی از افزایش بی‌رویه این تولیدات، احساس نیاز به کاهش تلفات و ضایعات و گرایش به سمت تولید منابع پروتئینی جایگزین، روز به روز بیشتر خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود آثار ملموس این احساس نیاز تا سال 2030 میلادی آشکار شود.

کلان‌روند دیگری که بر موضوع دامپزشکی مؤثر خواهد بود تغییرات اقلیمی و آب‌وهوایی است. بر اساس نتایج تحقیقات پژوهشگران، اکثر قریب به اتفاق مؤلفه‌های تولید غذا تحت تأثیر این کلان‌روند قرار خواهند گرفت. گرمایش زمین^[6]، کاهش آب شیرین، کاهش ریزش‌های آسمانی سودمند، افزایش ریزش‌های آسمانی ویرانگر، افزایش فرسایش خاک و افزایش گازهای گلخانه‌ای ازجمله عواملی هستند که باعث می‌شوند روند تولید منابع غذایی موردنیاز انسان و حیوان متناسب با نیازهای جمعیت رشد نکند. به‌عنوان‌مثال یکی از مهمترین عوامل تولید گازهای گلخانه‌ای صنعت دام‌پروری معرفی شده است به‌طوری‌که برابر گزارش سازمان فائو 13 تا 18 درصد از گازهای گلخانه‌ای توسط صنعت دام‌پروری تولید می‌شود. برابر نظر متخصصین هوا و اقلیم زمان بسیار اندکی برای جلوگیری از گرمایش زمین باقی مانده است که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها کاستن از تولید گازهای گلخانه‌ای است. با تمرکزی که بر این موضوع از سوی کشورهای پیشرفته معطوف شده است ظرف دهه آینده، ظرفیت صنعت گاوداری برای تولید غذا و لباس به کمترین حد خود رسیده و پروتئین‌های جایگزین ازجمله گوشت و چرم پرورشی آینده‌های بدیل آن خواهند بود.

اهمیت تغییرات آب‌و‌هوایی به حدی است که سازمان جهانی بهداشت دام^[7] در نوامبر 2021 نخستین نشست سواد آینده‌پژوهی خود را با عنوان پاسخ به تغییرات آب و هوایی در سال 2040 برگزار کرد. در این نشست سناریوهای مختلف مورد بررسی و اکتشاف قرار گرفت. شرکت‌کنندگان در این نشست به موضوع تغییرات اقلیمی از منظری متفاوت نگاه کردند و مسائلی از قبیل مسئولیت اجتماعی سازمان برای به حداقل رساندن ردپای کربن، نیاز به افزایش تعامل با اعضای خود در مورد اولویت‌ها و اقدامات پیرامون تغییرات آب و هوایی و نیاز به اتخاذ یک رویکرد جامع‌نگر^[8] به استانداردهایی که همه تأثیرات روی زیست‌بوم‌ها را در نظر می‌گیرد موردتوجه قرار دادند (Brand, 2022 ).

آمارها نشان می‌دهد که ایران با داشتن حدود 70 میلیون رأس دام سبک و نزدیک به 7 میلیون رأس دام سنگین حجم عظیمی از گازهای گلخانه‌ای را وارد جو زمین می‌کند. در تحقیق انجام شده در سال 1396 در دانشگاه مازندران میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای دی‌اکسید نیتروژن، متان و دی‌اکسید کربن از گاوداری‌های شیری به ازای تولید یک تن شیر به ترتیب برابر 2/26 و 741/25 و 28/      20کیلوگرم دست آمد (ابراهیمی ششکی، 1396: 1). نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد که از کل متان موجود در هوا حدود 15 درصد آن (86 میلیون تن در سال در دنیا) به‌وسیله گله‌های گاو شیری تولید می‌شود. این در حالی است که ایران طبق کنوانسیون پاریس نسبت به کاهش 12 درصدی (4 درصد قطعی و 8 درصد به‌شرط رفع تحریم‌ها) میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای متعهد شده و در برنامه 5 ساله ششم نیز این موضوع پیش‌بینی شده است (حاج‌زاده، 1399). بدیهی است تأمین پروتئین‌های موردنیاز جمعیت آینده کشور از منابع جایگزین می‌تواند یکی از گزینه‌های کاهش جمعیت دامی و به دنبال آن کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد.

گزارش سازمان غذا و کشاورزی با عنوان سایه بلند دام، همچنین آسیب‌های واردشده به گوسفندها، مرغ‌ها، خوک‌ها و بزها را بررسی می‌کند. در این میان، 5/1 میلیارد گاو در جهان بیشترین تقصیر را دارند. دام بیش از اتومبیل‌ها، هواپیماها و همه انواع دیگر حمل‌ونقل مسئول انتشار 18 درصد از گازهای گلخانه‌ای است که باعث گرم شدن کره زمین می‌شود. همچنین گازهای گوارشی و فضولات آن‌ها مسئول انتشار بیش از یک‌سوم گاز متان هستند که 20 برابر سریع‌تر از دی‌اکسید کربن، جهان را گرم می‌کند. دام‌ها همچنین بیش از 100 نوع گاز آلاینده دیگر تولید می‌کنند که از آن جمله می‌توان به انتشار بیش از دوسوم گاز آمونیاک در جهان اشاره کرد که یکی از دلایل اصلی باران‌های اسیدی است (FAO, 2006 ).

گاوها مقدار زیادی آب نیز می‌خورند: تولید یک لیتر شیر به میزان سرسام‌آور 990 لیتر آب لازم دارد. این میزان آب برای تولید یک کیلوگرم گوشت به 3000 لیتر بالغ می‌شود. زباله‌های گلدان‌های خوراکی و کودهای مورداستفاده برای رشد خوراک آن‌ها بیش‌ازحد از آب تغذیه می‌کند و باعث خفه شدن علف‌های هرز در تمام زندگی‌های دیگر می‌شود. سموم دفع آفات، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌هایی که برای درمان آن‌ها استفاده می‌شود وارد آب آشامیدنی می‌شوند و سلامت انسان را به خطر می‌اندازند. این آلودگی به دریا می‌رود، صخره‌های مرجانی را از بین می‌برد و «مناطق مرده» عاری از زندگی ایجاد می‌کند. این گزارش نتیجه‌گیری می‌کند تا زمانی که تغییرات فاحشی ایجاد نشود، با افزایش تقاضا برای گوشت، خسارت سنگین دام‌ها تا سال 2050 بیش از دو برابر خواهد شد(FAO, 2006 ).

کلان‌روند دیگری که در این تغییرات مؤثر است تغییر سبک زندگی  است. تغییر در سبک زندگی از یک‌سو موجب افزایش توقعات غذایی در راستای ارتقای کیفیت غذا و در رأس آن کیفیت پروتئین‌های حیوانی خواهد شد و از سوی دیگر با تشدید روند افزایشی شهرنشینی، روستانشینی به‌عنوان کانون‌های تولید مواد غذایی تضعیف خواهد شد. بدین معنا که افزایش جمعیت شهری و ارتقای توقعات غذایی، تقاضا برای غذای باکیفیت را افزایش داده و کانون‌های تولید مواد غذایی با کاهش جمعیت و تولید مواجه خواهد شد. چنین تغییراتی در سبک زندگی بشری احساس نیاز به تشکیل شرکت‌های زنجیره‌ای و تولید قراردادمحور[9] را بیشتر خواهد کرد. متراکم شدن جمعیت دامی پیامدهایی از قبیل تغییر الگوی انتشار بیماری‌ها را به همراه داشته و مستلزم پیش‌بینی ظرفیت‌های متناسب با آن برای الزام قانونی رعایت اصول قرنطینه و امنیت زیستی خواهد بود.

زندگی در افق جهانی یا جهانی‌شدن به‌عنوان یک کلان‌روند  باوجود دیدگاه‌های مختلف و با همه مزایا و محدودیت‌هایش به‌عنوان پدیده چندوجهی در سطوح زیست بشری، حاکمیت و مسائل سیاسی، مسائل فرهنگی و اجتماعی، مسائل اقتصادی و مدیریت و سازمان‌ها، آثار و پیامدهای مهم حکمرانانه بر جای می‌گذارد. اگرچه ممکن است این کلان‌روند با بروز شگفتی‌سازی[10]  قطع شود و یا در پیوستگی تاریخی آن، برای مدتی گسست ایجاد شود اما به‌هرحال فراگیری جهانی‌شدن یکی از سناریوهای مهمی است که باید تأثیر آن بر نظامات مدیریتی همچون مجلس شورای اسلامی و سایرین را بررسی نمود. بر همین منوال، مسئله اصلی، آشنایی نمایندگان با روندها و رویدادهای جهانی‌شدن و پیامدهای آن بر نظام تصمیم‌گیری ازجمله قوه قانون‌گذاری و ایجاد آمادگی در تصمیم‌گیران برای پیش‌بینی و مواجهه فعال – و نه منفعلانه - با چالش‌ها و مسائل آینده است تا بتوان در بستر آن، دست به سیاست‌گذاری آینده‌نگرانه زد .

جهانی‌شدن فرصت‌های بی‌شماری را فراهم می‌کند و استفاده درست و به‌موقع از فرصت‌های به‌دست‌آمده می‌تواند شرایط بحرانی محیط متأثر از جهانی‌شدن را به سود خود خاتمه دهد. جهانی‌شدن دو روی دارد: از جنبه مثبت، جریانِ فرامرزیِ مردم، کالاها، پول و اطلاعات، ثروت و فرصت جدیدی ایجاد می‌کند. از جنبه منفی، می‌تواند اختلافات جهانی را تشدید کند؛ تروریسم بین‌المللی و جرائم فرامرزی را مقدور سازد و امکان گسترش سریع بیماری‌ها را فراهم کند   (Oba, 2020).

غیر از کلان‌روندهای یادشده که در سطحی بالاتر عامل ایجاد تغییر خواهند بود برخی رویدادها و روندهای داخلی نیز به‌طور اختصاصی در این میان در شکل‌دهی مسئله نقش خواهند داشت. ازجمله این موارد می‌توان به کاهش جمعیت دامی، کاهش وسعت و کیفیت مراتع طبیعی، تندتر شدن شیب کشتار دام‌های مولد و عدم جایگزینی آن‌ها، قاچاق دام، تداوم روند مواجهه منفعلانه به‌جای اتخاذ رویکرد آینده‌نگر و کنش‌گرانه در برابر بیماری‌ها، بی‌رغبتی نسل جدید به فعالیت‌های تولیدی روستایی و ناامیدی دانشجویان دامپزشکی نسبت به آینده شغلی خود اشاره کرد.

2-3 نشانک‌های[11] تغییر نظام عرضه و تقاضای پروتئین‌های جایگزین: دیدبانی مسئله نوپدید پروتئین‌های جایگزین و گوشت پرورشی، نشانک‌های تغییر را نشان می‌دهد. ازجمله این نشانک‌ها می‌توان به اقبال رو به رشد واحدهای تحقیق و توسعه شرکت‌های بزرگ اروپایی و آمریکایی و رساله‌های مقاطع تحصیلات تکمیلی و ادبیات تولیدشده در بین رسانه‌ها در این زمینه اشاره کرد. یکی از یافته‌های دیدبانی مسئله گوشت پرورشی[12] که می‌توان از آن به‌عنوان شاخص شگفتی[13] یاد کرد نتیجه تحقیقی است که در قالب یک موضوع تحقیقاتی از سوی دانشمندان فنلاندی در دانشگاه ماستریخت هلند انجام شده است اشاره کرد. در یکی از سناریوهای این رساله پیش‌بینی شده است که با ادامه روند فعلی در تحقیق و توسعه گوشت پرورشی و کلان‌روندهای ایجادکننده تغییر، تا سال 2030 گوشت و چرم پرورشی جایگزین گوشت و چرم طبیعی گاو شده و از این به بعد «گاو تنها به‌عنوان حیوان خانگی[14] و نه به‌عنوان منبع غذایی انسان[15] پرورش داده خواهد شد». (Moritz, 2019: 54 ).

در تحقیقات اخیر، بزرگ‌ترین مانع در حوزه تولید گوشت پرورشی به موضوع فناوری اشاره شده است. زیرا مشخص نیست که بتوان گوشت پرورشی را در مقادیر زیاد و با قیمت ارزان تولید کرد. بااین‌حال، دانشمندان خوش‌بین هستند که با اختصاص بودجه و پژوهش‌های مستمر این مشکل حل شود. عدم قطعیت نسبتاً ضعیف دیگر، سطح آگاهیِ زیست‌محیطی افرادی است که ممکن است مشکل کنونی جهان را درک نکرده و نتوانند با احساس نیاز به چنین جایگزین‌هایی به‌عنوان یک اولویت مهم، ارتباط برقرار کنند. با توجه به اینکه آموزش به‌موقع و انتشار اخبار، روشی قدرتمند در عصر رسانه‌های اجتماعی به شمار می‌آید غلبه بر عدم‌قطعیتِ «سطح آگاهی»، نسبتاً آسان به نظر می‌رسد. با فرض اینکه این ابهامات به قطعیت تبدیل شوند و مسیر توسعه گوشت پرورشی هم بدون مانع ادامه یابد آینده روشنی پیشِ روی ما قرار دارد و می‌توان به‌وضوح به سؤال این پژوهش که آیا برای گوشت‌های پرورشی آینده‌ای قابل‌تصور است با جواب «بله» پاسخ داد. بنابراین در سال 2030 کشتار حیوانات برای مصرف یا استفاده در صنعت مُد، یک امر پوچ خواهد بود. گاوها و خوک‌ها به حیوان خانگی تبدیل می‌شوند و درنتیجه، تولید انبوه و استفاده منفی از محصولات جانبی آن‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد. این بدان معنا است که آلودگی هوا کاهش می‌یابد؛ از میزان رشد تولید غذا برای حیوانات کاسته می‌شود؛ کیفیت خاک و آب افزایش می‌یابد و امکان تغذیه برای 10 میلیارد نفر به وجود می‌آید Moritz, 2019: 54)).

اخبار منتشرشده در رسانه‌ها نشان می‌دهد که تولید گوشت مرغ پرورشی وارد مرحله تولید صنعتی شده و با رسیدن به سطح قیمتی قابل‌رقابت با گوشت معمولی برای نخستین‌بار در سال 2020 مجوز مصرف انسانی را در کشور سنگاپور کسب کرده است (CNBC, 2020 ).

با این اوصاف به نظر می‌رسد با رشد شتابان در عرصه‌های گوناگون علم و فناوری ازجمله هوش مصنوعی، بیومنتورها و بیورآکتورها ظرف سال‌های آینده، مسئله تولید صنعتی این پروتئین‌های جایگزین، حل شده و با استفاده از قدرت و نفوذ رسانه، عدم قطعیت آگاهی مخاطب به قطعیت تعادل‌بخشی به نظام عرضه و تقاضای گوشت پرورشی خواهد انجامید. تلاش و سرمایه‌گذاری مضاعف کشورهایی که باوجود مشکلات کمتر در امنیت غذایی، مؤلفه‌های تولید غذا، مشکلات جمعیتی و زیست‌محیطی، نشانکی است که نشان می‌دهد در آینده این بذرها شکوفا شده و افزون بر منافع اقتصادی برای صاحبان فناوری، احتمالاً به‌عنوان یک ابزار سیاسی (مانند تعیین سهمیه پرورش حیوانات برای سایر کشورها به بهانه‌های زیست‌محیطی و تحریم کشورهای ثالث به اتهام رعایت نکردن حقوق و رفاه حیوانات) نیز مورداستفاده قرار خواهند گرفت.

 3-3 فناوری‌های تحول‌آفرین: فناوری‌های همگرا شامل چهار دانش شناختی، زیستی، اطلاعات و نانو ازجمله مهم‌ترین فناوری‌های تحول‌آفرین محسوب می‌شوند. این فناوری‌ها با دو ممیزه از سایر دانش‌ها و فناوری‌ها متمایز می‌شوند. نخست آنکه توان علّی[16] و گرایش برای تأثیرگذاری[17] آن‌ها به‌مراتب بیشتر از فناوری‌های متعارف است دیگر اینکه رابطه بین وجه دانشی و وجه تکنولوژیک این دانش-فناوری‌ها  به‌مراتب نزدیک‌تر و پیوسته‌تر است و اطلاق اصطلاح «همگرا» نیز به همین اعتبار است (پایا، 1397: 184-185).

 بدون شک هوش مصنوعی نیز یکی از فناوری‌های تحول‌آفرین در این زمینه خواهد بود که اخیراً به جمع فناوری‌های همگرا افزوده شده است. هوش مصنوعی با الگوریتم‌های جدید و قدرت محاسباتی بسیار بالا و ارزان، در حال فراگیر شدن است؛ بنابراین، بشریت درحال‌توسعه یک سازوکار جدید و فوق‌العاده قدرتمند برای کاوش و سازمان‌دهی واقعیت است. بُعد تحول‌آفرین ماجرا از اینجا ریشه می‌گیرد که دسترسی هوش مصنوعی به واقعیت از روشی که انسان‌ها به آن دسترسی دارند، تفاوت دارد (Kissinger, et al, 2021: 9 ).

 توانایی هوش مصنوعی در کشف آنتی‌بیوتیک‌های جدید و بسیار مؤثری مانند هالیسین در کوتاه‌ترین زمان ممکن(Kissinger, et al, 2021: 10 ) و ۴۰ هزار فرمول شیمیایی قابل‌استفاده در سلاح‌های شیمیایی ظرف مدت تنها ۶ ساعت (Blum, 2022 ) ازجمله جدیدترین قابلیت‌های شناخته‌شده هوش مصنوعی به شمار می‌آید. مجموع این قابلیت‌ها و منطق منحصربه‌فرد هوش مصنوعی که در بزنگاه‌های تشخیصی گاه با منطق انسانی نیز تعارض پیدا می‌کند نویدبخش تولید گوشت پرورشی با کیفیت مناسب، نزدیک به ذائقه انسانی، مقرون‌به‌صرفه و در دسترس برای همگان خواهد بود. در آینده هوش مصنوعی با داشتن قدرت محاسباتی بسیار بالا و تمرکز بر هدف تعریف‌شده، قادر خواهد بود متناسب با نیازها یا خواسته‌های هر فرد گوشت موردنظر را تولید کند (شخصی‌سازی تولید غذا).

پیشرفت در سایر علوم و فنون صنایع غذایی مانند تولید بیومنتورها و بیورآکتورهای هوشمند و مقرون‌به‌صرفه و پیشرفت‌های چشمگیر در مهندسی بافت و پرینترهای سه‌بعدی نیز به تولید گوشت پرورشی کمک شایانی خواهند کرد. همچنین استفاده از کلان‌داده‌ها، واقعیت افزوده[18]، واقعیت مجازی[19]، حسگرها و اینترنت اشیا، ربات‌ها و پهپادها در مدیریت بهداشتی و امور پیشگیری و میکروربات‌ها و میکروپهپادها در امور درمانی و بلاک‌چین در زنجیره تأمین و زنجیره ارزش روزافزون خواهد شد (دهقانی، 1400: 217، 252 و 294).

برخی از فناوری‌های دیجیتال پیشرفته وجود دارند  که ممکن است آینده خدمات دامپزشکی را شکل دهند. همه این فناوری‌ها مبتنی بر داده‌ها هستند و با سه مثال زیر نشان داده می‌شوند:  (الف) فناوری‌های بی‌سیم و سیار برای پایش سلامت حیوانات، نظارت بر بیماری، گزارش‌دهی و اشتراک‌گذاری اطلاعات؛ (ب) فناوری‌های پیشرفته پردازش داده‌ها مانند کلان‌داده‌ها و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها که برای کشف الگوهای پنهان، پیش‌بینی‌ها، همبستگی و سایر اطلاعات استفاده می‌شوند. و (ج) فناوری‌های امیدوارکننده مانند برنامه‌های بلاک‌چین که برای مدیریت مؤثر و کارآمد زنجیره‌های تأمین ورودی مختلف استفاده می‌شوند. فناوری‌های دیجیتال تأثیر عمیقی بر نحوه ارائه خدمات بهداشتی حیوانات و نحوه مدیریت سامانه‌های سلامت حیوانات خواهند داشت. بنابراین برای تشکیلات دامپزشکی بسیار مهم است که مدیریت  پیشدستانه‌ای داشته و خود را  با تغییرات دیجیتالی در حال انجام، سازگار کند. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید و آماده‌سازی نیروی کار فعلی و آینده دامپزشکی با مهارت‌ها و دانش دیجیتال لازم برای به‌روز ماندن ضروری بوده و آمادگی برای نوآوری دیجیتال در سلامت حیوانات باید در اولویت سال‌های آینده باشد (El Idriss, 2021: 1).

4-3  الزامات، تصمیمات و سیاست‌گذاری‌های داخلی و بین‌المللی:  ازجمله تصمیمات داخلی که بر این مسئله تأثیرگذار هستند می‌توان به سند چشم‌انداز بیست ساله، سیاست‌های افزایش جمعیت، اسناد ارتقای امنیت غذایی، مدیریت منابع آبی و مبارزه با فرسایش خاک اشاره کرد. در عرصه‌های بین‌المللی وضعیت هشداردهنده فعلی جهان ازنظر زیست‌محیطی می‌تواند در آینده نزدیک به صدور قطعنامه‌های الزام‌آوری در خصوص لزوم کاستن از گازهای گلخانه‌ای مانند کنوانسیون پاریس، لزوم کاستن از کشتار حیوانات و رعایت حقوق آن‌ها و از بین بردن گرسنگی در سطح جهان از سوی مجامع بین‌المللی بینجامد که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تأمین‌کننده منافع کشورهای دارنده فناوری‌های تولید پروتئین‌های جایگزین خواهد بود. به‌عنوان‌مثال احتمال دارد در راستای کاستن از گازهای گلخانه‌ای و نیاز به تولید نهاده‌های دامی از سوی مجامع بین‌المللی برای کشورهای جهان، سهمیه پرورش دام در نظر گرفته شود؛ تجربه‌ای که مشابه آن قبلاً در اتحادیه اروپا دیده شده است.

بر اساس دیدگاه سازمان جهانی بهداشت حیوانات، رفاه  [20]یک موضوع پیچیده و چندجانبه همراه با بُعدهای اخلاقی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی است. این سازمان از همه کشورهای عضو خود به‌عنوان سازمان‌های پاسخگو درخواست نموده است که استانداردهای لازم در خصوص رفاه حیوانات را طراحی نمایند. راهبرد جهانی  این سازمان  در خصوص رفاه حیوانات بر اساس فعالیت‌های انجام شده در سطح ملی و منطقه‌ای و باهدف طراحی یک منبع راهنمای مداوم  در این حوزه بوده است. این راهبرد در سال 2017 میلادی توسط تمامی اعضای عضو این سازمان مورد تصویب قرار گرفت و باهدف دست‌یابی به «جهانی که در آن رفاه حیوانات موردتوجه قرار داده می‌شود، ترویج می‌شود، پیشرفت می‌کند و منجر به تکمیل فعالیت‌های مرتبط با سلامت حیوانات و رفاه، توسعه اقتصادی- سیاسی و پایداری محیط‌زیستی برای انسان‌ها می‌شود» گسترش یافته است. این راهبرد  در مشورت با کشورهای عضو و ذی‌نفعان کلیدی بین‌المللی، بر توسعه استانداردهای بین‌المللی رفاه حیوانات افزایش ظرفیت سرویس‌های دامپزشکی، بهبود بخشیدن ارتباط‌ها با دولت‌ها و بالابردن آگاهی در خصوص رفاه و در نهایت حمایت کشورهای عضو از استقرار و اجرای این استانداردها تأکید می‌نماید. تمامی این تلاش‌ها با نگاه ویژه به مفهوم رفاه واحد  در راستای ارتقای سلامت انسان‌ها مطرح‌می‌شود. بر اساس تعریف  سازمان بهداشت جهانی دام، رفاه حیوانات خشک‌زی به معنی «حالت روانی و فیزیکی حیوان و ارتباط آن با شرایط زندگی و تلف شدن است. اصول راهنمای رفاه این سازمان شامل 5 نوع رهایی شامل 1. رهایی از گرسنگی، سوءتغذیه و تشنگی، 2. رهایی از ترس، رنج و درد؛ 3. رهایی از تنش گرمایی و ناراحتی فیزیکی؛ 4. رهایی از درد، آسیب و بیماری؛ و 5. آزادی نشان دادن الگوهای طبیعی رفتار است که حیوانات باید از آن بهره‌مند شوند . (اکبرین، 1398: 5).

در خصوص آبزیان زینتی که به‌عنوان حیوان همراه نگهداری می‌شوند، به کیفیت آب و الزامات اساسی محیطی، الزامات تغذیه‌ای و غذای مناسب در دسترس و نگهداری گونه‌های مناسب و سازگار باهم در آکواریوم‌ها باید توجه شود. هم‌چنین دستورالعمل‌های مرتبط با رفاه حیوانات پیش از حمل‌ونقل و هنگام حمل‌ونقل به‌ویژه حمل‌ونقل هوایی باید به‌صورت دقیق رعایت شود .

همه مخلوقات خداوند و ازجمله حیوانات از حقوقی برخوردار هستند، دین مبین اسلام قوانین و دستورهای جامعی درزمینة حقوق و رفاه حیوانات بیان داشته است و این قوانین آن‌چنان دقیق و مفصل بیان شده‌اند که در نوع خود بی‌سابقه هستند. تاریخ ایران و منابع اسلامی سرشار از داستان‌ها و روایت‌هایی است که مردم را به دوست داشتن حیوانات و رعایت حقوق آن‌ها تشویق می‌کنند. از طرف دیگر در ایران باستان و فرهنگ سایر قوم‌ها و ملت‌ها نوعی مقررات غیر الزامی و بیش‌تر اخلاقی درزمینه ترحم و خوش‌رفتاری با حیوانات وجود داشته است. اکنون بسیاری از کشورهای دنیا دارای قانون حمایت از حقوق حیوانات هستند. در ایران، در این زمینه به‌جز یکسری مواد قانونی پراکنده، هیچ قانون مستقل و مدونی وجود ندارد و به این مسئله توجه جدی نمی‌شود؛ درحالی‌که با تطبیق و بررسی مقررات دیگر کشورها می‌توان قانون حمایتی رعایت رفاه و حقوق حیوانات را تهیه کرد.
علاقه و توجه روزافزون به حیوانات همراه و نگهداری از آن‌ها، توجه ویژه‌ای را از دیدگاه رعایت رفاه و حقوق حیوانات طلب می‌کند. آموزش‌های همگانی در خصوص روش‌های درست نگهداری حیوانات همراه و هم‌چنین آشنایی با نیازهای طبیعی، تغذیه‌ای، بهداشتی و ... یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است (اکبرین، 1398: 6).

تحلیل نتایج

1-4 قانون‌گذاری و تشکیلات: بررسی و تحلیل قانون‌گذاری در این حوزه نشان می‌دهد که ظرف نزدیک به 100 سال گذشته دست‌کم 18 قانون مختلف تأثیرگذار تصویب شده است که به‌دفعات، جایگاه اداری و حقوقی و حوزه مأموریتی آن را متحول کرده است. (جدول شماره 1). بررسی دستگاه تحلیل قانون‌گذاران نمایانگر این نکته است که هرگاه عامل بیماری مسری مانند طاعون یا مشمشه و یا امثال آن‌ها شایع شده است مسئولین وقت در راستای ارتقای این بخش کوشیده و پس از کنترل بیماری، جایگاه دامپزشکی کشور نزول کرده است. بنابراین بروز همه‌گیری‌ها پیشران اصلی روند گذشته قانون‌گذاری و تشکیلات بوده است که در راستای مدیریت تحولات آینده و جلوگیری از غافلگیری لازم است روندپذیری فعلی متوقف شده و با روندشکنی، فرآیند مدیریت کنشگرانه[21] آینده در دستور کار قرار گیرد. همچنین طی دوبار واگذاری مسئولیت‌های بخش دامپزشکی به اداره‌های کشاورزی وقت، باعث اخلال در کار شده و در نهایت وضعیت به شرایط پیشین برگشته است. بنابراین از یک‌سو با در نظر گرفتن وسعت، تنوع و اهمیت وظایف دامپزشکی کشور و از سوی دیگر مسائل و موضوعات جدید ‌  که بخشی حاصل تکنولوژی نوین و حتی بخشی حاصل برخورد و نزاع حکومت‌هاست - حفظ استقلال و تثبیت جایگاه واقعی دامپزشکی و فراهم کردن زمینه عکس‌العمل به‌موقع در حوادث غیرمترقبه بسیار مهم و ضروری است. استفاده از بخش خصوصی از جنبه سرمایه‌گذاری و نیروهای متخصص، کارکرد دولت را تقویت کرده؛ اما واگذاری تصدی‌ها باید با دقت و حساسیت انجام شود تا دولت در تمامی شرایط پاسخگوی جامعه باشد در نظر گرفتن ابعاد مختلف مواد و تأثیرات و تبعات آن بر تأمین غذا و ایجاد امنیت غذایی و بهداشتی حداکثری در جامعه، دورنمای این نظرات است (جمعه‌خالدی، 1387).  

از سوی دیگر تعدد قوانین از حوزه‌های سلامت غذا گرفته تا نظارت شرعی بر ذبح و صید و واگذاری تصدی‌گری‌ها موجب شده است که تداخلات مأموریتی درهم‌تنیده‌ای ایجاد شود که نظام پاسخگویی، برنامه‌ریزی راهبردی و شفافیت را با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌کند. همچنین با قوانین دیگری مانند تکریم ارباب رجوع و حذف قوانین زائد نیز تعارض پیدا می‌کند. مجموع این شرایط ایجاب می‌کند تا با تجمیع همه این قوانین، قانون جامع‌نگر و آینده‌اندیشی تدوین شود که ضمن حذف همه قوانین متعارض و متداخل قبلی از کارآمدی و پویایی لازم در راستای مقتضیات حال و آینده برخوردار باشد.

جدول شماره 1: روند قانون‌گذاری در حیطة دامپزشکی از بدو تأسیس تاکنون

اتخاذ رویکرد تأسیس تشکیلات بنا بر ضرورت شیوع بیماری و تلفات، این پیام را منتقل کرده است که برای موردتوجه قرار گرفتن لازم است همه‌گیری‌ها فراتر از اهمیت و ضرورت بهداشتی و اقتصادی جلوه داده شوند. چنین وضعیتی از نظام حکمرانی مبتنی بر مسائل حال (روزمرگی مدیریتی) و بی‌توجهی به مسائل آینده (نداشتن تفکر راهبردی) نشات می‌گیرد. در چنین نظام مدیریتی، تهدید بیش از فرصت و نقاط ضعف بیش از نقاط قوت، موردتوجه قرار می‌گیرد. شاید در 100 سال گذشته جبر زمانه، زمینه تأسیس تشکیلات دامپزشکی را فراهم آورده و در مقاطعی به طور نسبی پاسخگوی نیاز جامعه بوده باشد اما شواهد حال و آینده از کلان‌روندها، شگفتی‌سازها، نوآیندها، پیشران‌ها و عوامل تأثیرگذار در آینده نشان می‌دهد که تداوم این رویکرد نه‌تنها در آینده کارآیی چندانی نخواهد داشت بلکه بسیاری از فرصت‌ها از دست رفته و تهدیدات بسیار شدیدتری بر جامعه تحمیل خواهد کرد. با توجه به سرعت تحولات، پیشرفت‌های خارق‌العاده و نوآیندهای علم و فناوری، در صورت عدم آینده‌نگری، امکان جبران عقب‌ماندگی‌ها و سازگاری با وضعیت موجود تقریباً غیرممکن بوده و یا با تحمیل هزینه‌های بسیار گزاف همراه خواهد بود.

مجموع تدبیر نظام حکمرانی در این حوزه به اینجا انجامیده است که در مدت 44 سال گذشته 21 مدیر بر کرسی ریاست سازمان دامپزشکی تکیه بزنند که میانگین مدیریت آن‌ها حدود دو سال بوده است. این عدد در مورد کل دوره 97 ساله تأسیس تشکیلات دامپزشکی نزدیک به 3 سال است (سایت سازمان دامپزشکی کشور، 1401). بدیهی است که در این مدت کم، امکانی برای پرداختن به امور بنیادین و راهبردی نبوده باشد. بررسی مقایسه‌ای تاریخچه تشکیلاتی و تصویب قوانین نیز این نکته را تأیید می‌کند به‌طوری‌که تأثیرگذارترین و اساسی‌ترین قوانین و آئین‌نامه‌های مرتبط با تحکیم موقعیت دامپزشکی در زمان تصدی مدیریت‌هایی با بیش از 4 سال یعنی در بازه‌های زمانی 1314 تا 1325، 1343 تا 1356 و 1372 تا 1380 و بیشترین تنزل ساختاری در زمان‌های تزلزل مدیریتی بوده و در بیشتر موارد از سوی عوامل برون‌دستگاهی رخ داده است.

2-4 پیشران‌ها و مسائل نوپدید آینده: بررسی پیشران‌ها و مسائل نوپدید آینده نشان می‌دهد که کلان‌روندها طبق اصل تسری روندهای بالاتر به طبقات پایین خواه‌ناخواه کشور ما را تحت تأثیر قرار خواهند داد. کلان‌روند افزایش جمعیت نیاز به تأمین پروتئین حیوانی را در پی دارد. روند کاهشی مؤلفه‌های تولید غذا اعم از آب‌وخاک و تعهدات بین‌المللی کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای از یک‌سو و افزایش تقاضای متأثر از کلان‌روندهای تغییر سبک زندگی و ارتقای سطح توقعات رفاه و سلامت از سوی دیگر نیاز به تأمین پروتئین بیشتر از محل تولید پروتئین‌های جایگزین و یا واردات آن را ضروری می‌نماید. چنین وضعیتی نیازمند بازتعریف ظرفیت‌های قانونی تولید و نظارت بر واردات پروتئین‌های جایگزین ازجمله گوشت‌های پرورشی و پروتئین حشرات است. بدیهی است افزون بر بُعد قانون‌گذاری، برنامه‌ریزی برای تولید این محصولات راهبردی، رفع دغدغه‌های شرعی و کسب مهارت‌های فنی تولید و نظارت برتولید از ملزومات چنین آینده‌های بدیلی[22] خواهد بود.

تغییر الگوی انتشار بیماری‌های مشترک انسان و حیوان ازجمله مسائل نوپدید آینده خواهد بود. این مسئله تحت تأثیر پیشران‌هایی همچون تغییرات زیست‌محیطی، تغییر سبک زندگی، جهانی‌شدن، تقاضای بی‌سابقه برای پروتئین‌های حیوانی، متراکم‌سازی تولیدات دامی، تسهیل تردد و تجارت دام و محصولات غذایی (تحت تأثیر پدیده جهانی‌شدن) خواهد بود. در این راستا وقوع بیماری‌های نوپدید و بازپدید با منشأ ناقل حشرات[23] و مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی قابل پیش‌بینی است. بنابراین لازم است ساختار تشکیلات دامپزشکی آینده برای رویارویی با چنین آینده بدیلی هم از نظر ظرفیت‌های قانونی و هم فنی آمادگی لازم را داشته باشند.

 با از بین رفتن حرفه اقتصادی واحدهای کوچک دام‌پروری، دامداران خرد فقیرتر شده و توانایی پرداخت هزینه خدمات پزشکی و دامپزشکی را نخواهند داشت که خود امکان ابتلا به بیماری‌های مزمن انسان و دام را فراهم خواهد کرد. از سوی دیگر واحدهای بزرگ و پرتراکم مقادیر عظیمی از مواد آلوده‌کننده به محیط وارد خواهند کرد که خطرات کوتاه‌مدت و بلندمدتی برای سلامتی انسان و دام به همراه خواهند داشت.

تغییر الگوی انتشار در مورد بیماری‌های انسانی نیز رخ خواهد داد. این تغییر تحت تأثیر تغییر سبک زندگی، افزایش تراکم جمعیت، افزایش و تسهیل مسافرت‌های درون و بین کشورها و سکونت انسان در جاهایی که قبلاً سابقه نداشته، خواهد بود. ازجمله پیامدهای دست‌یابی انسان به مناطق بکری از کره زمین که تاکنون بدان‌ها دسترسی نداشته، می‌توان به ظهور اجرام بیماری‌زای وحشی از دل غارها، اعماق اقیانوس‌ها و حتی کرات دیگر اشاره کرد که می‌توانند در کنار نشت عمدی یا سهوی عوامل بیماری‌زای دستکاری‌شده از آزمایشگاه‌های سری بیولوژیک، عامل ایجاد پاندمی‌های بعدی باشند.

براین اساس، روندهای جهانی، سرویس‌های دولتی سلامت و دامپزشکی را به سمت تمرکززدایی از تصمیم‌سازی‌ها، خصوصی‌سازی و راه‌های افزایش صرفه اقتصادی در پاسخ به تغییرات سیاستی دولت‌ها سوق خواهند داد. همزمان با این تغییرات، دولت‌ها به طور فزاینده‌ای دریافته‌اند که سرویسهای دامپزشکی باید برای ارتقای بهداشت و رفاه عمومی هدف‌گذاری شوند که در این راستا لازم است خطوط بین مسئولیت‌های بخش دولتی و بخش‌هایی که به امور اقتصادی حیوانات مربوط است به‌دقت شفاف‌سازی شوند (WHO, 2002).

ظرف دو دهه آینده پیشرفت‌های شگرف در عرصه‌های علم و فناوری به‌ویژه فناوری‌های همگرا، امکانات جدیدی فراهم خواهد آورد که پیش‌بینی ظرفیت‌های جدید قانونی را طلب می‌کند. به‌عنوان مثال اتصال کلیه جانداران به ابرشبکه[24] از طریق اینترنت 6 جی و انتقال کلیه اطلاعات به پرونده‌های سلامت افراد و شخصی‌سازی تولید پروتئین[25] بر مبنای آن نیازمند ظرفیت‌های قانونی برای دسترسی حاکمیتی به چنین داده‌هایی است. بدیهی است چنین دسترسی‌هایی در مواقع بروز پاندمی‌های خطرناک از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد. استفاده از هوش مصنوعی برای در هم شکستن مقاومت‌های باکتریایی قابل پیش‌بینی از دیگر صحنه‌های رویارویی خواهد بود. پیشرفت‌های شگرف علم و فناوری در حوزه ژنتیک و اصلاح نژاد نیز قابل تصور است که ظرفیت‌های قانونی خاص خود را برای نظارت‌های قانونی برای واردات و تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی طلب می‌کند. همچنین اخیراً گزارش‌هایی از انتقال خاک قابل کشت سایر کرات برای تولید علوفه مطرح شده است که برای نظارت‌های حاکمیتی نیازمند قوانین اختصاصی است (جدول شماره 2).

3-4 چیستی پیدایش یک مسئله نوپدید: برابر گزارش‌های مرکز امار ایران، جمعیت کشور در سال 1430 در بدبینانه‌ترین حالت 95 و در خوش‌بینانه‌ترین حالت 112 میلیون نفر پیش‌بینی شده است (فتحی، 1398، 110). این در حالی است که مؤلفه‌های تولید غذا ازجمله آب شیرین و خاک قابل‌کشت کاهش خواهند یافت. از سوی دیگر توقعات ارتقای کیفیت امنیت غذایی، تقاضا برای پروتئین باکیفیت حیوانی را افزایش خواهد داد. این در حالی است که ایران در شرایط موجود نیز از نظر ضریب امنیت غذایی در حوزه پروتئین‌های حیوانی وضعیت مناسبی نداشته و در بین 13 کشورهای منطقه، در رتبه دهم قرار دارد (امامی، 1400 : 76 و 78).

جدول شماره 2: پیشران‌ها و مسائل نوپدید آینده

الزامات زیست‌محیطی تأمین منابع پروتئینی جایگزین از یک‌سو الزامات داخلی و تعهدات بین‌المللی زیست‌محیطی ازجمله کاهش گازهای گلخانه‌ای، کاستن از فرسایش خاک، جلوگیری از جنگل‌زدایی، بهینه‌سازی مصرف آب و غیره از سوی دیگر سیاست‌گذار را با چالش‌های جدی تصمیم‌گیری مواجه خواهد کرد.

مجموع شرایط، کشور را به سمت افزایش واردات منابع پروتئینی حیوانی سوق خواهد داد. در بازارهای جهانی گوشت طبیعی قابلیت رقابت با گوشت پرورشی را از دست خواهد داد. شرکت‌های واردکننده ایرانی به واردات گوشت پرورشی رو خواهند آورد. دستگاه‌های حاکمیتی ناظر بر سلامت گوشت به خاطر عدم آینده‌اندیشی، عدم پیش‌بینی ظرفیت‌های قانونی و ناآشنایی با فناوری و محیط تولید این محصولات متنوع، برای نظارت‌های خود با مشکلات فنی روبرو خواهند شد. از طرف دیگر به علت عدم اجتهاد در خصوص حلیت شرعی محصولات جدید، شبهات جدی برای مصرف متدینین پدید خواهد آمد. در خصوص تولیدات داخلی نیز ممکن است محدودیت‌هایی از سوی مجامع بین‌المللی با در زمینه پرورش دام و کشتار حیوانات اعمال شود. مجموع شرایط یادشده، کشور را با یک مسئله نوپدید در حوزه دامپزشکی و دام‌پروری مواجه می‌کند.

4-4 مضامین ذهنی خبرگان و ذی‌نفعان:  مضامین ذهنی خبرگان و ذی‌نفعان در 20 عنوان در جدول شماره 4 خلاصه شده است. تحلیل این نظرات نشان می‌دهد که استقلال سازمان دامپزشکی، حفظ و ارتقای جایگاه و پرستیژ صنفی و اولویت بُعد سلامت دامپزشکی بر بُعد اقتصادی آن ازجمله مضامین محوری هستند که در مجموع بر تعیین جایگاه وزارتی سازمان دامپزشکی سایه می‌افکند. (جدول شماره 3 و 4). از این منظر، بررسی نظر خبرگان نشان می‌دهد که باید با تنظیم‌گری قانونی ترتیبی اتخاذ شود که جایگاه نظارتی-حاکمیتی دامپزشکی در حوزه سلامت و بهداشت عمومی[26] به یک جایگاه تولیدی-اقتصادی تنزل نیابد. تجربه سال‌های اخیر که جایگاه نظارتی- حاکمیتی سازمان دامپزشکی در حوزه سلامت به‌جایگاه شمارشگر تولید و تنظیم بازار تنزل داده شد ازجمله این موارد است. به نظر می‌رسد چنین برداشتی از جایگاه سازمان دامپزشکی کشور و استفاده ابزاری از آن ناشی از این دیدگاه باشد که بُعد کمّی امنیت غذایی بر بُعد کیفی آن تقدم دارد. چنین برداشتی از تعریف امنیت غذایی با تعریف فائو مغایر است. بنا بر نظر سازمان خواروبار جهانی، امنیت غذایی (شرط لازم) زمانی حاصل می‌شود که غذای مورد نظر از ایمنی و سلامت کافی برای سودمندی به بدن انسان (شرط کافی) برخوردار باشد. (فائو، 2003).

جدول شماره 3: مضامین ذهنی خبرگان و ذی‌نفعان از قانون فعلی سازمان دامپزشکی

تغییر بنیادین: تغییری کلیدی است که اساس ساختار و فعالیت‌های سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تغییر سطح 1: تغییری بسیار مهم است که از نظر اهمیت و ضرورت در رتبه نخست قرار دارد. تغییر سطح 2: تغییری مهم است که از نظر اهمیت و ضرورت در رتبه دوم قرار می‌گیرد. بازنگری: تجدید نظر در قوانین موجود. پیش‌بینی: تعریف بند قانونی جدید.

با توجه به سطح و محتوای علمی دانش‌آموختگان این رشته در سطوح اداری و دانشگاهی، جایگاه صنفی و استقلال اداری آن همواره محل چالش‌های جدی بوده است. در هر مقطعی که قانون جدیدی اختیارات و استقلال تشکیلات دامپزشکی را کاهش داده و یا بنا بر اقتضای زمان، تغییری در جایگاه اداری و وزارتخانه‌ای آن رخ داده و یا ابعاد اقتصادی و تولیدی بر ابعاد بهداشتی و سلامت تسلط یافته است مقاومت‌ها و اعتراضات وسیعی را در جامعه ذی‌نفعان و ذی‌علاقگان برانگیخته است. بررسی آرای خبرگان و نخبگان دامپزشکی در دهه‌های اخیر نیز نشان می‌دهد که چنین وضعیتی کماکان پابرجا است. ازجمله مهم‌ترین این واکنش‌ها می‌توان به نامه 83 تن از اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران در سال 1388 خطاب به ریاست وقت مجلس اشاره کرد که خواهان اجرای تجربه اتحادیه اروپا و انتزاع سازمان دامپزشکی از وزارت جهاد کشاورزی و الحاق آن به وزارت بهداشت شدند (حکیم مهر، 1388).

جدول شماره 4: تحلیل مضامین ذهنی خبرگان و ذی‌نفعان

با توجه به اهمیت و تأثیرگذاری بند یک قانون سازمان دامپزشکی کشور که آن را یک سازمان زیر نظر وزیر کشاورزی با جایگاه اداری و مالی مستقل تعریف کرده است مضامین ذهنی خبرگان و ذی‌نفعان  و پیامدهای هرکدام در باره آینده جایگاه حقوقی آن را می‌توان در 5 عنوان تداوم، ادغام، تحکیم، کوچ و تجمیع خلاصه‌سازی کرد (جدول شماره 5).

جدول شماره 5: تصویرپردازی از آیندة جایگاه حقوقی سازمان دامپزشکی کشور

با توجه به گستردگی وظایف و اختیارات پیش‌بینی شده برای سازمان دامپزشکی کشور، تحلیل سایر بندها و پیش‌بینی ظرفیت قانونی برای مسائل نوپدید در مقاله دیگری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

امروزه روش نظام‌مند اندیشیدن به مسائل آینده در بیشتر نهادهای سیاست‌گذاری دولتی و حتی شرکت‌های خصوصی نهادینه شده است. سازمان جهانی بهداشت دام هماهنگ با یونسکو، سواد آینده‌پژوهی^[27] را ازجمله نیازمندی‌های خود محسوب کرده و برای نخستین بار در نوامبر 2021 نسبت به برگزاری نخستین نشست خود با عنوان تغییرات زیست‌محیطی در سال 2040 اقدام کرد. در آمریکا مجموع احساس نیاز و هماهنگی‌ انجمن دامپزشکی^[28] و دانشکده‌های دامپزشکی^[29] به تاسیس کمیسیون آینده‌پژوهی دامپزشکی^[30] انجامیده است (Veterinery Futures Commision, 2019). در پروژه آینده‌نگری دامپزشکی کانادا^[31] به سه عنصر کلیدی «به اشتراک‌گذاری تصمیم‌سازی، مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی در قبال همه ذی‌نفعان» اشاره شده است. تمرکز این عناصر بنیادین در راستای «بهینه‌سازی سلامت حیوانات با کنترل بیماری از طریق مدیریت کنشگرانه^[32]» بوده است   (Willis, et al, 2011: 617).

 شاید یکی از دلایل ناکامی سازمان دامپزشکی کشور در اجرای برخی طرح‌های عملیاتی، کم‌توجهی به این نکات کلیدی و ابلاغ برنامه‌ها از بالا به پایین بدون دخالت دادن نظر ذی‌نفعان در تصمیم‌سازی‌ها و عدم اتخاذ رویکرد پاسخگویی باشد. با توجه به سطح بالای تحصیلات و نقش تعیین‌کننده ذی‌نفعان در اجرای طرح‌های آینده‌نگر در سازمان دامپزشکی کشور توجه به این نکته از اهمیت مضاعفی می‌تواند برخوردار باشد. بنابراین استفاده از رویکرد آینده‌پژوهی و طراحی پروژه آینده‌نگری راهبردی[33] برای حوزه بهداشت عمومی دامپزشکی و حراست از سرمایه‌های دامی امری ضروری به نظر می‌رسد. نتایج این پروژه می‌تواند در طراحی نسخه ارتقایافته قانون سازمان دامپزشکی نیز بسیار تعیین‌کننده باشد. در چنین پروژه‌ای قانون نه فقط برای حل مسائل حال بلکه با گسترش افق نگاه قانون‌گذار به ظرفیت‌سازی برای حل مسائل آینده می‌پردازد. اتخاذ چنین رویکردی موجب می‌شود نقش سازمان دامپزشکی کشور در مواجهه با بحران‌ها و حتی فرصت‌ها از یک بازیگر واکنشی به یک بازیگر کنش‌گر فعال در ساخت آینده تبدیل شود. به‌عنوان مثال پیش آمدن شرایط کرونایی و تعطیلی بسیاری از اماکن عمومی ازجمله میادین عرضه دام، فرصت بسیار مناسبی بود که سازمان دامپزشکی کشور می‌توانست با بهره‌گیری از یک ظرفیت قانونی حاکمیتی، بازار دام زنده را به سمت خریدوفروش در فضای مجازی هدایت کرده و با ورود فعالانه خود تأثیرگذاری این نقاط خطر در انتشار بیماری‌ها را به حداقل برساند.

همان‌طور که ذکر شد مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بند قانونی مرتبط با سازمان دامپزشکی کشور تعیین جایگاه حقوقی و اداری آن است. پیشنهاد می‌شود با عنایت به نتایج به دست آمده در این مطالعه، تعیین این جایگاه و وزارتخانه آن با لحاظ نظرات ذی‌نفعان و مسائل نوآیند صورت گیرد تا بیشترین آمادگی در برابر بحران‌ها و ارتقای بهره‌وری حاصل شود. در خصوص تعدد قوانین مؤثر بر حوزه دامپزشکی انتظار می‌رود با اتخاذ یک رویکرد جامع‌نگر[34] کلیه قوانین موازی حذف شده و هم‌پوشانی میان سازمان‌ها و وزارتخانه‌های موازی تعیین تکلیف شود. همچنین پیشنهاد می‌شود در ظرفیت‌سازی قانونی ضمن ادغام قانون نظارت شرعی بر ذبح و صید، حلیت شرعی و ظرفیت‌های قانونی لازم برای نظارت بر محصولات نوپدید ازجمله پروتئین‌های جایگزین (انواع گوشت‌های پرورشی و آزمایشگاهی) نیز پیش‌بینی شود. بهره‌گیری از وضعیت موجود و تحلیل روند شکل‌گیری تشکیلات دامپزشکی سایر کشورها و ظرفیت‌های قانونی پیش‌بینی شده در آن‌ها نیز می‌تواند در طراحی قانون جدید سازمان دامپزشکی کشور قابل استفاده باشد. یادآوری این نکته ضروری است که پرهیز از هرگونه بخشی‌نگری و توجه به منافع بلندمدت کشور، رمز نقش‌آفرینی سازنده دامپزشکی در عرصه بهداشت عمومی، سلامت و امنیت غذایی خواهد بود که این مهم از طریق ظرفیت‌سازی آینده‌نگرانه در قانون جدید تشکیلات دامپزشکی کشور میسر خواهد شد.

منابع

الف. منابع فارسی

- ابراهیمی ششکی، علی‌اکبر؛ فقیه‌عبداللهی، حسین و لقمان‌پور زرینی، رسول (1396). محاسبه و تحلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای در واحدهای صنعتی پرورش گاو شیری (مطالعه موردی: استان مازندران). هفتمین همایش ملی ایده‌های نو در کشاورزی.

 - اکبرین، حسام‌الدین (1398). لزوم توجه جدی‌تر به رفاه و حقوق حیوانات همراه .  پژوهش های بالینی دامپزشکی، مجموعه‌مقالات کلیدی سومین کنگره طب حیوانات همراه، اسفند 1398، 10(2) 5-6.

- امامی، محمد (1400). امنیت غذایی؛ سیر تحولات، ارزیابی و تحول. تهران: کتاب راهبرد.

 - بل، وندل ( 1392 ). مبانی آینده پژوهی، ترجمه مصطفی تقوي و محسن محقق. تهران : انتشارات مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، مرکز آینده پژوهی علوم و فناوري دفاعی.

 - تاجبخش، حسن (1379). تاریخ پزشکی و دامپزشکی در ایران، جلد دوم: دوره اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و سازمان دامپزشکی کشور.

 - حاج‌زاده، هادی (1399). تحلیلی بر الزامات حقوقی مقابله با تغییرات اقلیمی از منظر معاهدات بین‌المللی و قوانین داخلی،https://civilica.com/doc/1148750

 - پایا، علی (1397). اندیشه مستقبل؛ مقالاتی در باب آینده‌پژوهی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

 - پورعزت،  علی‌اصغر(1387).  گذار  از  حصارهای  شیشه‌ای  معرفت‌شناسی  با  تأکید  بر  الزامات  زبان‌شناختی.  فصلنامه مطالعات  میان‌رشته‌ای،  سال  اول،  شماره  اول،91 -109.

 - دانشنامه  آکسفورد (1387). مدخل :  تصویر.  تهران : انتشارات  دانشیار.

 - دهقانی، بهنام (1400). فناوری‌های نوپدید کشاورزی و غذا با رویکرد زنجیره تامین. تهران: انتشارات تربیت مدیر.

 - رضایان  قیه  باشی، احد و کاظمی، معصومه (1393). تصویرپردازی  و  کلان‌تصاویر  آیندة  سیاست  جهانی؛ تصویرپردازی  روشی  مناسب  برای  شناخت  آینده  در  جهان  پیچیده،  فصلنامه  مطالعات  میان  رشته‌ای  در  علوم  انسانی،  دوره  ششم،  شماره   3،  تابستان   1393   ،   173-200

 - طاهري دمنه، حسن، پورعزت، علی‌اصغر و ذوالفقارزاده، محمدمهدی (1394). تأملی  در  مفهوم  تصاویر  آینده  به  مثابه  ساخت  هویت  اجتماعی   ،  فصلنامۀ  مطالعات  ملی؛   64   ،  سال  شانزدهم،  شمارة   4، 61-76

 - فتحی، الهام (1398). بررسي  روند  تغييرات  ساختار  و  تركيب  جمعيت  كشور  و  آينده  آن تا  افق   1430  شمسي بر  اساس نتايج  سرشماري  عمومي  نفوس  و  مسكن. گزارش تحلیلی مرکز آمار ایران.

ب. منابع انگلیسی

- Blum, MM. (2022). No chemical killer AI (yet). Nat Mach Intell 4, 506–507.

- Braun, V. & Clarke, V. (2006), Using thematic analysis in psychology Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.

- El Idrissi, AH. Dhingra M., F. Larfaoui F., A. Johnson A., J. Pinto J. & K. Sumption K. (2021). Digital technologies and implications for Veterinary Services.  Rev. Sci. Tech. Off. Int. Epiz., 40 (2), 24 A.H. (1) Animal Health Solutions, Rome, Italy

- King, N., & Horrocks, C. (2010), Interviews in qualitative research, London: Sage.

- Kissinger, H.N., Schmidt, E. & Huttenlocher, D. (2021). The Age of AI and Our Human Future. New York: Little, Brown and Company.

- Moritz, J. (2019). Cultured Meat: Foresight analysis. Master Thesis, MASTRICHT University.

- Namey, E., Guest, G., Thairu, L. & Johnson, L. (2007), Data Reduction Techniques for Large Qualitative Data Sets”, In Guest G. & MacQueen K. M. (Eds.), Handbook For Team-Based Qualitative Research (Pp. 137-162), United Kingdom: AltaMira Press.

- Trade Reforms and Food Security, Conceptualizing the Linkages. (2003). Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. https://www.fao.org/3/y4671e/y4671e00.htm

- Willis, N. G., Munroe, F. A., Empringham, R. E & et al (2011) Using foresight to prepare animal health today for tomorrow s challenges. Canadian Veterinary journal, (52), 614-618.

ج. وب‌سایت‌ها

- Brand, T. (2022). Exploring how futures are imagined and used: unleashing the potential of Foresight and Futures Literacy. The OIE holds its first FLL session, used: https://bulletin.woah.org/?p=21529

- FAO (2006). Livestock’s long shadow, Food and Agriculture Organization of the United Nations.  https://www.fao.org/3/a0701e/a0701e.pdf, Rome

- WHO Technical Report Series 907 (2002). Future Trends in Veterinary Public Health, Geneva 2002, Report of a WHO Study Group, https://apps.who.int/iris/handle/10665/42460

- Gen pets (2022) http://www.genpets.com/index.php

- Hewitt, J. (2015) China creates gene-edited ‘micropigs’ to satisfy an emerging fringe pet market. https://www.extremetech.com/extreme/215283-china-creates-gene-edited-micropigs-to-satisfy-an-emerging-fringe-pet-market

- Oba, M. (2020). Coronavirus and the Future of Globalization. https://thediplomat.com/2020/03/coronavirus-and-the-future-of-globalization

- https://www.cnbc.com/2020/12/01/singapore-issues-first-regulatory-approval-for-lab-grown-meat-to-eat-just.html

- Veterinary Futures Commission, (2019) https://www.aavmc.org/assets/Site_18/files/Newsletter_Files/Feb%20VME%20Future%20of%20Vet%20Med.pdf

- World Population Prospects 2019 Highlights. (2019). Department of Economic and Social Affairs Population Division. FAO, United Nations. ST/ESA/SER.A/423, https://population.un.org/wpp/publications/files/wpp2019_highlights.pdf

 - جمعه‌خالدی، کورش(1387). اظهارنظر کارشناسی درباره طرح اصلاح قانون دامپزشکی کشور. گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به نشانی وب‌سایت: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/818261

 - حکیم مهر (1388) /fa/news/455

 - سازمان دامپزشکی کشور، https://ivo.ir

 - مرکز پژوهش‌های مجلس (1350). قانون سازمان دامپزشکی کشور مصوب 1350. قابل دسترسی در وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به نشانی: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/96621

- مرکز پژوهش‌های مجلس (1387). لایحه  اصلاح قانون سازمان دامپزشکی کشور. قابل دسترسی در وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به نشانی: https://rc.majlis.ir/fa/legal_draft/show/720645

Improving the law of the country's veterinary organization based on drivers and imaging future strategic developments

Seiied Hossein Hassanzadeh

DVM (Shiraz University) and PhD Student of Futures Studies in Supreme Defense University

s.hasanzadeh00@sndu.ac.ir

Protection of livestock assets, promotion of public health and provision of food safety and security of the society are the most important inherent duties of the veterinary services of the countries. In this regard, the emergence of emerging conditions requires that the legal capacity of veterinary organizations be improved. The question is what drivers and mental images of experts should be taken into consideration in the amendment and promotion of the veterinary organization law so that in addition to having the ability to solve current problems, it also has the necessary capacity to solve future problems? To answer this question, a documentary and analytical-descriptive approach was used. The process of legislation and formation of veterinary organization was investigated and content analyzed. By collecting the opinions of experts and stakeholders, their subjective themes were extracted from the current law. By monitoring the issue at the global level, mega trends, new developments and drivers of the law of the country's veterinary organization were determined and the necessary imaging of the future strategic developments was done. Finally, the alternative futures of the position of the veterinary organization were determined by putting together the mental themes of the stakeholders and emerging issues. Expanding the perspective of the legislator, considering future issues in policy-making and moving in the direction of a good governance will be the advantages of this type of strategic thinking. The results of this study can be used as a model for legal capacity building to solve future issues in other organizations .

Keywords: Veterinary Medicine, Law, Future Issues, Driver, Imaging

منبع: فصلنامه آینده‌پژوهشی راهبردی، سال اول، شماره 3، پاییز 1401