سازوکار فعالیت خیریه‌های حمایت از حیوانات در جهان چگونه است؟

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: به دنبال ایجاد برخی حواشی از سوی تعدادی از حامی‌نماهای حیوانات و زیر سؤال بردن زحمات دامپزشکان در درمان رایگان برخی کیس‌های بدون صاحب، بر آن شدیم تا سازوکار فعالیت خیریه‌های حمایت از حیوانات در سایر کشورها را در گفت‌وگو با «دکتر حمیدرضا فتاحیان» کلینیسین و جراح باسابقه حیوانات کوچک مورد بررسی قرار دهیم. گفتنی است بخش اول این مصاحبه درخصوص جمعیت‌های (خیریه) حامی حیوانات در سایر کشورهاست و در بخش‌های بعدی معضلات داخل کشور در این حوزه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

حکیم مهر: آقای دکتر، فعالیت جمعیت‌های خیریه و حمایت از حیوانات از چه زمانی در دنیا آغاز شد؟

دغدغه رفاه و حمایت از حیوانات مسئله‌ای نوپا و تازه شکل گرفته است، به طوری که تا سال ۱۹۵۰ میلادی، اهمیتی ویژه و خاص به آن داده نمی‌شد، اما پس از آن رفته رفته با تلاش افراد و سازمان‌های مردم‌نهاد غیردولتی به یک نگرانی جهانی تبدیل شد که ناشی از دو عامل گسترش و افزایش سطح ارتباطات جهانی سازمان‌های مرتبط و متمرکز با امور خیریه و حمایت از حیوانات و همچنین آموزش‌های عمومی و بالا رفتن و ارتقای سطح فرهنگ بود.

تعریف ارزش‌گذاری برای حیوانات منعکس‌کننده این مفهوم است که دفاع و حفاظت باید مبتنی بر حفاظت از منافع و ماهیت تمامی موجودات دارای درک و ذی‌شعور باشد و تنها مختص و ویژه انسان نیست. با توجه به چنین نگاهی، برای مثال WAN (world animal network)  که بزرگترین شبکه ارتباطی بین گروه‌های دفاع از حیوانات است، در سال ۱۹۸۶ شکل گرفت و اقدام به جمع‌آوری اطلاعات سازمان‌های خیریه نمود و فهرست راهنمای این سازمان‌ها را انتشار داد که با بیش از ۳۰۰۰ نماینده رسمی در ۱۰۰ کشور جهان و همچنین بیش از ۲۰ هزار عضو امکان هماهنگی و ارتباط هرچه بیشتر بین این جمعیت‌ها با یکدیگر را فراهم نمود.

این شبکه در نهایت در سال ۲۰۲۱ زیرمجموعه‌ای از world federation for animals در سازمان ملل شد که این فدراسیون اشاره شده در سال ۲۰۲۰ تشکیل شد و پس از آن WAN تمام فعالیت‌های مستقل خود را متوقف نمود و عمدتا به امور محتلفی از جمله امور خیریه و حمایت معطوف ساخته شد.

این موضوعات ذکر شده که همگی نوپا و نوظهور است، نشانگر تحولات در سیاست‌ها و روش و شیوه‌نامه‌های در حال تنظیم و یا نگاشته شده در سطح جهانی نسبت به حیوانات و حقوق آنها شد.

حکیم مهر:‌ نمود این تحولات نسبت به حمایت از حیوانات در دنیا چیست؟

توسعه و افزایش سطح فرهنگ و تعاملات اجتماعی نویدبخش آن بود که بطور مثال در کشور استرالیا در اواسط سال ۲۰۰۰ بیشترین رشد سازمان‌های خیریه در میان مجموعه‌های غیرانتفاعی غیردولتی اختصاص به خیریه‌ حیوانات داشت. یا بطور مثال امور مرتبط با  خیریه حیوانات و محیط زیست امریکا در سال ۲۰۱۹ مجموعا کمک‌های مالی به میزان ۱۴/۱۶ بیلیون دلار دریافت کرده است که این رقم پس از رشد ممتد و مستمر خود طی شش سال متوالی پدید آمد و این مبلغ عمدتا توسط افرادی صورت پذیرفت که کمک‌های خویش را به این امور گسیل داشته‌اند که خود جای تامل و تفکر دارد که چنین اعتباری را کسب نموده است.

حکیم مهر: سازوکار فعالیت این جمعیت‌های خیریه در دنیا چگونه است؟

تقریبا همگی animal protection organization ها (به جز چند کشور) بر درآمد با منشاء کمک‌های فردی متکی هستند ولی با اینکه مبالغ و کمک‌های اهدایی به این خیریه‌ها رو به افزایش است اما همچنان این میزان پایین‌تر از سطح درآمد سایر خیریه‌ها در انواع دیگری بجز حفاظت از حیوانات در بسیاری از کشورهاست. البته این کمک‌های مالی و غیرمالی باید صرف رسالت حافظان حیوانات و شعار اصلی و بنیادی سازمان‌ها در بدو تاسیس و منشور سازمانی آنها باشد و از فعالیت در سایر زمینه‌ها نظیر سرمایه‌گذاری در طرح‌ها با بازده‌های اقتصادی مناسب و سهام و… اجتناب گردد.

تعداد محدود و اندکی از کشورها در جهان وجود دارند که مستقیما به گروه‌های مستقل حامی حیوانات کمک‌های مالی می‌کنند که برای مثال می‌توان به برخی کشورهای مسیحی و اروپایی اشاره کرد که پیش از کریسمس، کمک‌هایی به این خیریه‌های فعال در همه زمینه ها از جمله خیریه‌های حیوانات می‌کنند البته باید اشاره داشت سازمان‌های غیردولتی خیریه‌‌ای هستند که برای افزایش درآمدهای خود و البته با انگیزه‌های بشردوستانه، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی برای جذب سرمایه و کمک‌های مالی انجام می‌دهند که با درجات متفاوتی از موفقیت و گاهی مقاومت از سوی افراد همراه است.

حکیم مهر:‌ رسالت خیریه‌های کمک‌رسان به حیوانات در دنیا چیست؟

همه خیریه‌ها به طور کلی دارای سه هدف عمده و اصلی هستند که عبارتند از پایان‌بخشی به خشونت علیه حیوانات، توان‌بخشی به حیوانات و نجات هر تعداد بیشتر و ممکن از حیوانات که نیاز به کمک و فعالیت دارند.

با توجه به هدف اصلی سازمان‌های خیریه، اهداف فرعی یا جانبی نیز در کنار اهداف اصلی طراحی شده است اما باید گفت که در مواردی برخی از این خیریه‌ها تنها یک هدف مثلا جلوگیری از آزمایش روی حیوانات را دنبال می‌کنند. برخی از آنها نیز چندین هدف مختلف را دنبال می‌کنند که برای نمونه می‌توان چند مورد از این اهداف شامل جلوگیری از قاچاق حیوانات وحش، حقوق حیوانات فارم، محافظت از زیست بوم، ترویج سبک زندگی گیاه‌خواری، حمایت از پستانداران دریایی و محافظت از اکولوژی دریا و اقیانوس و منع استفاده از حیوانات به منظور سرگرمی است.

حکیم مهر: آیا می‌توانید چند مورد از مطرح‌ترین و موفق‌ترین این جمعیت‌ها را نام ببرید؟

بله! بطور مثال می‌توان از نهادها و سازمان‌های ذیل نام برد:

۱- the animal society for the prevention of cruelty to animals (ASPCA)

۲- ANIMAL WELFARE INSTITUTE

۳- BROTHER WOLF ANIMAL RESCUE

۴- INTERNATIONAL FUND FOR ANIMAL WELFARE (IFAW)

۵- people for the ethical treatment of animals (PETA)

حکیم مهر:‌ چرا خیریه‌های حیوانات در دنیا تا این اندازه مهم هستند؟

سازمان‌ها با اهداف خیریه، یکی از مناسب ترین و کارآمدترین مکانیسم‌های حمایتی در حمایت از حیوانات محسوب می‌گردند که عمده انگیزه و هدف این موسسات غیردولتی، امدادرسانی به حیوانات است و همچنین در راستای وضع قوانین و سیاست‌های خرد و کلان حمایت از حیوانات فعالیت می‌کنند.

متاسفانه امروزه باید گفت که رابطه غالب بین انسان و حیوانات با نگاه و تفکر سلطه‌جویانه همواه بوده است و حیوانات در مواردی و در نگاه و تلقی برخی از افراد به عنوان دارایی محسوب می‌شوند و گاهی مورد  سوء ‌استفاده بشر برای تحقق بخشیدن به اهدافشان قرار می‌گیرند‌. یکی از رسالت‌های نهادهای مردم‌نهاد و خیریه‌ها آگاهی‌بخشی به جوامع بشری در خصوص آسیب‌های محتمل وارده از انسان به حیوانات و تشویق آنها به تفکر نقادانه درباره سبک زندگی و تاثیر آن بر حیوانات است و همچنین مسئولیت‌پذیری انسان‌ها در قابل استفاده از آنها را یادآوری می‌نماید، و همچنین از سویی در زدودن باور رنگ‌باخته خدمت‌رسانی حیوانات به انسان در کنار سایر نهادها تلاش می‌کند.

گاهی تلاش در جهت حفاظت از محیط زیست برای بقای حیوانات نیز در چارچوب وظایف آنها می‌باشد. شاهد این مثال، جامعه امروزی آمریکا است که به حیوانات با اهدافی نظیر سرگرمی، استفاده در صنعت عطرسازی و مواد آرایشی و پوشاک، تولید شیر و گوشت و… نگاه می‌کند و صنایع بسیاری با استفاده از حیوانات سالیانه بیلیون‌ها دلار درآمد کسب می‌کنند اما در مقابل هزینه اختصاص یافته برای بهبود شرایط زندگی حیوانات در مابه‌ازای این درآمد هنگفت و سود و منافعی که از حیوانات به بشر می رسد، ناچیز است.

موسسه‌ای به نام animal rescue professionals association با ۴۰ سال سابقه فعالیت، نقش مهمی در آموزش‌های حرفه‌ای دارند که طبق اصول و ارزیابی‌های مشخص، گواهی در تایید و اعتبار نهادهای خیریه صادر می‌نماید.

نهادهایی در سطح جهانی برای رتبه‌بندی سازمان‌های خیریه فعالیت می‌کنند که سالیانه پرونده‌های امور خیریه و نهادهای مردمی و عملکرد آنها را مورد بررسی قرار می‌دهند و سپس بر اساس شواهدی رتبه‌بندی می نمایند؛ به طور مثال animal charity evaluators یا ACE چندین ماه را در بررسی پرونده‌ها و اسناد ارسالی و ارزیابی آنها صرف می‌نمایند. این بررسی‌ها جهت ارزیابی بازدهی، تاثیرگذاری آنها یا شایستگی در انجام مسئولیت و چگونگی عملکرد این نهادهای مردمی غیردولتی است که در نهایت لیستی از این نهادهای منتخب و برتر و شایسته پس از چند ماه اعلام می‌شود که این رتبه‌بندی کمک شایان توجهی در جذب سرمایه و افزایش عملکرد آنها دارد. توجه داشته باشید، خیریه‌های منتخب دوسالانه مورد ارزیابی و بررسی عملکرد واقع می‌شوند.

حکیم مهر: مهمترین چالش‌هایی که این جمعیت‌های حامی حیوانات با آن روبرو هستند، چیست؟

مانند همه موسسات خیریه، یکی از چالش‌های پیش روی این سازمان‌ها شناسایی حامیان جدید با حفظ و باقی ماندن حامیان مالی قبلی است و به دنبال راه‌حلی هستند که چگونه حامیان جدید بر اساس ضوابط و چارچوب‌های نهادهای خیریه را شناسایی نمایند. همین‌طور در این راستا مطالعات اماری و تحقیقات بسیاری در مورد ویژگی‌های حامیان انجام می‌گردد تا ویژگی‌های مشترک و بارز آنها شناسایی گردند.

حکیم مهر: سازوکار اخذ مالیات از جمعیت‌های حامی حیوانات در دنیا چگونه است؟

در کشور امریکا خیریه‌ها از جمله خیریه‌های حیوانات، معاف از مالیات هستند که شعار آنها حمایت از حیوانات و خدمت به آنهاست و به دلیل عدم داشتن سودآوری از نظر بیلان مالی شامل این بخشش می‌شوند. اما در عوض، ارزیابی‌های همه‌جانبه، دقیق و سختگیرانه‌ی مالی وجود دارد. لازم است که اشاره شود که بررسی واجد شرایط بودن نهادی در تاسیس موسسه خیریه معاف از مالیات حدود ۳ تا ۱۲ ماه به طول می‌انجامد و این ارزیابی با ارسال فرم‌های متعدد و پیوست اسناد و مستندات به سازمانی تحت نام IRS یا (Internal Revenue Service) صورت می‌پذیرد.

این سازمان در امریکا موظف بر جمع‌آوری مالیات و ناظر بر امور مالی کسب و کارها و سازمان‌هاست و در صورت تخلف، پیگرد قانونی و جریمه از سوی مراجع قضایی برای خاطیان لحاظ می‌گردد. در انگلستان نیز مجموعه‌های حمایت و خیریه باید از department for environmental food and rural affairs (DEFRA) لایسنس با مجوز شروع به فعالیت دریافت کنند.

این مصاحبه ادامه دارد...