حکیم مهر - احیای دوباره بافت‌های آسیب دیده یکی از خبرسازترین تلاش های علمی در سال‌های اخیر بوده است، اما در این فرآیند مشکلات زیادی وجود دارد که موجب کندی پیشرفت دانشمندان می‌شود از جمله این‌که دانشمندان با بدن انسان و سلامت آن سروکار مستقیم دارند. بتازگی گروهی از دانشمندان در آمریکا داربست‌های زیستی یا به عبارتی ساختارهای سه بعدی از مواد تجزیه‌پذیر به شکل بافت مورد نظر ساخته‌اند که با استفاده از آن می‌توان به احیای دوباره بافت‌ها و مفاصل آسیب‌دیده امیدوار بود.
دکتر جرمی مائو از دانشگاه کلمبیا که در راس این پروژه قرار دارد، امید زیادی به نتیجه‌بخش بودن این نوآوری دارد. او در گفتگوی اختصاصی با سیب از مزایای گوناگون استفاده از این داربست‌های جدید و تفاوت‌های آنها با تلاش‌های مشابه صورت گرفته در گوشه و کنار جهان سخن گفته است.
در گذشته نیز تلاش‌های زیادی مشابه آنچه که شما انجام داده‌اید، صورت گرفته است با این حال به نظر می‌رسد تفاوت‌هایی میان پروژه اخیر شما و کوشش‌های پیشین وجود داشته باشد؟
این نوع تحقیقات از اهمیت زیادی برخوردار است، چون مستقیما با زندگی انسان‌ها و سلامتشان ارتباط دارد. با توجه به اهمیت موضوع در سال‌های گذشته رشته تحقیقات زیادی درخصوص احیای بافت‌ها و مفاصل آسیب‌دیده در بدن انسان آغاز شده است و جالب این‌که برخی از آنها حتی به مرحله کلینیکی و عملیاتی رسیده اما همواره یک نقص بزرگ در آنها وجود داشته است و آن چیزی نیست جز تلاش برای تولید مجدد بخشی از بافت و مفصل آسیب‌دیده اما در این پروژه تلاش کرده‌ایم تا کل قسمت‌های یک مفصل بازتولید شود. در حقیقت می‌توان گفت این برای نخستین بار است که چنین ایده‌ای به مرحله عملیاتی می‌رسد.
در این پروژه از پروتئین بخصوصی استفاده کرده‌اید که گویا نبود آن تاثیر منفی قابل توجهی بر کار شما خواهد داشت. درباره این پروتئین و نقش آن توضیحاتی دهید.
بله در نبود این پروتئین نمی‌توان به ثمربخش بودن برنامه احیای مجدد کل مفصل امیدوار بود. این پروتئین در سلول‌های بنیادین وجود دارد و از آن برای تولید مجدد کل مفصل آسیب‌دیده استفاده می‌شود. در این پروژه داربست‌های زیستی یا همان ساختارهای سه‌بعدی که از مواد کاملا تجزیه‌پذیر و در قالب بافت مورد نظر ساخته می‌شوند را همراه این پروتئین برای تولید مجدد مفصل آسیب‌دیده در خرگوش مورد استفاده قرار داده‌ایم که البته نتایج اولیه طرح کاملا امیدوارکننده بوده است.
چرا در این مطالعه کار روی خرگوش و مفصل آسیب دیده آن را انتخاب کردید و چرا سراغ حیوان آزمایشگاهی دیگری نرفتید؟
مهمترین دلیل این است که پیش از آزمایش این فناوری نوین روی نمونه‌های انسانی، باید سراغ حیوانات آزمایشگاهی برویم. این رویه‌ای است که در تمامی تحقیقاتی که با سلامت انسان‌ها سروکار دارد، انجام می‌شود. پس از به کارگیری این داربست‌ها در خرگوش منتظر می‌مانیم تا نتایج اولیه و بعدی آن بخوبی مشخص شود. اتفاقا با نتایج امیدوارکننده‌ای نیز روبه‌رو شده‌ایم و به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم تا آن را روی نمونه‌های انسانی مورد آزمایش قرار دهیم. البته برای رسیدن به آن مرحله کارهای زیادی برای انجام دادن داریم و هنوز زود است که از بیماران انسانی استفاده کنیم.
بافتی که برای تولید مجدد آن را انتخاب کرده‌اید کدام قسمت بدن خرگوش بوده است؟
بخشی از این کار روی بازتولید بافت غضروفی حیوان صورت گرفته است. نکته‌ای که نباید از یاد برد این است که بافت غضروفی نسبت به تولید مجدد مقاومت زیادی از خود نشان می‌دهد ولی ما توانسته‌ایم بر این مشکل بزرگ غلبه کنیم.
به نظر شما مهمترین نتیجه حاصل شده از این فناوری نوین چه چیزی بوده است؟
بدون شک بازتولید مفصل کامل در یک حیوان آزمایشگاهی، نویدبخش روزهایی روشن برای تحقیقات مربوط به بیماران انسانی است. همان‌طور که گفتم در گذشته تحقیقات و دستاوردهای مشابه زیادی ارائه شده، اما در هیچ کدام تمام ساختار یک مفصل به مرحله تولید مجدد نرسیده است.
درخصوص موفقیت کامل فرآیند بازتولید کل بافت و مفصل آسیب‌دیده چه فاکتورهایی بیش از عوامل دیگر به چشم می‌آید؟
ما فکر می‌کنیم پروتئینی که در این فرآیند به کار گرفته می‌شود از اهمیت حیاتی و سرنوشت‌سازی برخوردار است به طوری که اگر بدرستی از آن استفاده نشود، نمی‌توان امید چندانی به موفقیت طرح داشت. در این مطالعه پروتئین TGFb3 یکی از مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار در موفقیت ما بوده است. ما برای این‌که به اهمیت این پروتئین پی ببریم، در گروهی از خرگوش‌ها از آن استفاده کرده و در برخی نیز بدون استفاده از آن به تزریق داربست‌های سه بعدی مشغول شدیم که در ادامه مشخص شد تلاش برای بازتولید بافت و مفصل آسیب‌دیده در خرگوش‌های دسته دوم موثر نبوده است.
به عقیده شما آینده فناوری‌هایی از این دست چگونه خواهد بود؟
بدون شک هدف نهایی هر فناوری که ارائه می‌شود کمک به زندگی بهتر انسان‌هاست. درخصوص پروژه اخیر نیز فکر می‌کنیم کاربردی کردن آن برای بیماران انسانی مهمترین هدف خواهد بود. با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در دانش بشری و پزشکی نوین می‌توان چشم‌انداز روشنی را برای توسعه این فناوری و کاربردی کردن آن در جوامع انسانی متصور شد. به همین دلیل می‌توان به بیماران این امیدواری را داد تا در آینده‌ای نه چندان دور بافت‌ها و مفاصل آسیب‌دیده آنها به طور کامل احیا خواهد شد.
گام بعدی شما در این مطالعه چه چیزی است؟
اکنون که درخصوص استفاده از آن روی نمونه حیوانات آزمایشگاهی به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کرده‌ایم به دنبال بررسی آن در نمونه‌های انسانی هستیم. به همین منظور در نظر داریم تا بزودی مطالعات کلینیکی را آغاز کنیم.
دکتر جرمی مائو در یک نگاه
این محقق در سال‌های اخیر تمرکز تحقیقات خود را صرفا روی مهندسی بافت و تولید مجدد آنها از طریق تکنیک انتقال سلولی معطوف کرده است. او همچنین تحقیقاتی را روی نگرش‌های تاثیرگذار در فاکتور رشد این بافت‌ها انجام داده است. همزمان با پیشرفت فناوری نانو او نیز به صف محققانی پیوسته است که از این فناوری در پیشبرد پروژه‌های خود استفاده می‌کنند به طوری‌که بخشی از پروژه بازتولید بافت‌ها و مفاصل آسیب‌دیده را با استفاده از دانش نانو انجام داده است.دکتر مائو سال 2007 دو کتاب نیز در زمینه فناوری تولید مجدد بافت‌ها و مفاصل آسیب‌دیده منتشر کرد که با استقبال خوبی مواجه شد، اما شاید مهمترین نکته درخصوص این محقق تفاوت رشته تحصیلی و پروژه‌های اخیرش باشد. او در دانشگاه کلمبیا و در دپارتمان دندانپزشکی مشغول به فعالیت است اما اغلب تحقیقات و دستاوردهایش در زمینه درمان سلولی و احیای مجدد بافت‌ها بوده است به طوری‌که حدود 18 مورد ثبت اختراع در این زمینه داشته است. دکتر مائو معتقد است تحقیقات مربوط به بافت‌ها و ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده یکی از مهمترین بخش‌های پزشکی نوین به شمار می‌آید.
