هزینه تاسیس یک «مرکز مایه‌کوبی دامپزشکی» چقدر است؟

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: مركز مایه‌كوبی به مركزی اطلاق می‌شود كه بر اساس سیاست‌ها، ضوابط و برنامه‌های سازمان در انجام امور مایه‌كوبی (واكسیناسیون) به صورت تمام‌وقت در محدوده جغرافیایی تعیین شده تاسیس و فعالیت می‌نماید.

به گزارش حکیم مهر، متقاضی اخذ مجوز تاسیس مركز مایه‌كوبی باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران، حداقل دانشنامه دکترای حرفه‌ای/ عمومی دامپزشکی، انجام خدمت دوره ضرورت یا معافیت قانونی، عضویت در سازمان نظام دامپزشكی جمهوری اسلامی ایران با ارایه كارت عضویت معتبر، عدم سابقه سوء پیشینه موثر کیفری، عدم اعتیاد به مواد مخدر، عدم محرومیت از اشتغال به حرفه دامپزشكی، عدم اشتغال در دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی اعم از لشکری و كشوری، مراکز و موسسات آموزش عالی و تحقیقانی دولتی و غیردولتی و نهادهای عمومی غیردولتی و عدم اشتغال به تحصیلات تکمیلی برای صدور و تمدید مجوزها، عدم هرگونه مجوز یا پروانه اشتغال از سازمان یا مراجع ذی‌صلاح دیگر در حوزه دامپزشکی و همچنین كسب حد نصاب امتیاز لازم باشد.

مراکز مایه‌کوبی عمومی و اختصاصی

مراكز مایه‌كوبی به صورت عمومی (جهت مایه‌کوبی انواع دام) و اختصاصی (جهت یک نوع دام) در محدوده جغرافیایی تعیین شده به صورت مستقل یا وابسته در قالب درمانگاه‌های دامپزشكی روستایی و عشایری، صرفا برای مایه‌كوبی دامداری‌های روستایی و عشایری تحت پوشش درمانگاه به صورت وابسته، درمانگاه‌های دامپزشكی حیوانات خانگی و باغ وحش، صرفا برای مایه‌كوبی حیوانات خانگی و یا حیوانات باغ وحش تحت پوشش درمانگاه به صورت وابسته، كارخانه‌های جوجه‌كشی صرفا زیر نظر و با مسئولیت مسئول فنی بهداشتی كارخانه جوجه‌كشی به صورت وابسته، درمانگاه دامپزشكی مجتمع‌های بزرگ كشت و صنعت دامپروری، زیر نظر و با مسئولیت مسئول درمانگاه صرفا برای مایه‌كوبی دام‌های تحت پوشش به صورت وابسته، مزارع لاین، اجداد، مادر و مراكز اصلاح نژادی زیر نظر و با مسئولیت مسئول فنی بهداشتی واحد صرفا برای مایه‌كوبی دام های تحت پوشش به صورت وابسته، درمانگاه‌های دامپزشكی برای مایه‌کوبی دامداری‌های صنعتی برحسب گرایش فعالیت آنها به صورت وابسته و درمانگاه‌های دامپزشكی مجتمع‌های درمانی و درمانگاه‌های بیمارستان دامپزشكی بر حسب گرایش فعالیت آنها به صورت وابسته مجاز به فعالیت هستند.

درمانگاه های دامپزشکی عمومی متقاضی مرکز مایه‌کوبی وابسته می‌توانند در یکی از گرایش دام‌های بزرگ (گاو، گوسفند، بز، شتر و تک سمی‌ها) و طیور منطبق با گرایش فعالیت غالب درمانگاه به فعالیت بپردازند. با توجه به تفاوت‌های موجود در استان‌های مختلف اتخاذ تصمیم به عهده کمیته استانی خواهد بود. همچنین انجام مایه‌كوبی در دامداری‌های صنعتی مستلزم ارایه قرارداد با اعتبار حداقل به مدت یک سال بین مدیریت دامداری و مسئول درمانگاه دامپزشكی است.

محدودیت‌های شاغلین

افراد مایه‌كوب كه در مراكز مایه‌كوبی وابسته مجتمع‌های بزرگ كشت و صنعت دامپروری، مزارع لاین، اجداد، مادر و مراكز اصلاح نژاد فعالیت می‌کنند، نمی‌توانند به عنوان مایه‌كوب در سایر مراكز مایه كوبی حضور داشته باشند. مراكز مایه‌كوبی مجاز به بكارگیری سایر رده‌های حرفه دامپزشكی با اولویت کاردان‌ها و تکنیسین‌های دامپزشکی دارای مجوز مایه‌كوبی، به صورت تمام‌وقت هستند. در صورت نبود افراد تمام‌وقت، بکارگیری افراد نیمه‌وقت با موافقت کمیته استانی بلامانع خواهد بود.

در مرکز مایه کوبی دامپزشكی مستقل حداقل یك نفر دامپزشک به‌عنوان موسس و مسئول مرکز و حداقل ۲ نفر از سایر رده‌های دامپزشکی به عنوان مایه‌کوب با دارنده مجوز/ پروانه تاسیس مرکز مایه‌کوبی همكاری خواهند نمود و هریك در محدوده پروانه اشتغال خود، پاسخگوی مسئولیت‌های محوله، خواهد بود.

در مرکز مایه‌کوبی دامپزشكی وابسته حداقل یک نفر دامپزشک به‌عنوان مسئول مرکز و حداقل یک نفر از سایر رده‌های دامپزشکی به عنوان مایه‌کوب با مسئول مرکز همكاری خواهد نمود و هریک در محدوده پروانه اشتغال خود، پاسخگوی مسئولیت‌های محوله، خواهد بود.

حداقل تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی

مراكز مجاز به مایه‌كوبی ملزم به تامین فضای مناسب با ارایه سند مالکیت یا اجاره‌نامه رسمی حداقل به مدت یک سال برای مركز مایه‌كوبی مستقل، حداقل به مساحت ۴۵ مترمربع در برگیرنده فضاهای لازم از جمله: استقرار مسئول و کارکنان مرکز، استقرار سردخانه، یخچال، فریزر، نگهداری وسایل و تجهیزات مایه‌کوبی، نگهداری لباس کار، شست‌وشو/ ضدعفونی و سترون‌سازی، انبار، استقرار برق اضطراری خودکار آماده بکار و مركز مایه‌كوبی وابسته برای مركز مایه‌كوبی دام‌های بزرگ و طیور حداقل به مساحت ۳۰ مترمربع، برای مرکز مایه‌کوبی با گرایش دام‌های بزرگ حداقل به مساحت ۲۵ مترمربع، برای مركز مایه‌كوبی با گرایش طیور حداقل به مساحت ۲۵ مترمربع، برای مركز مایه‌كوبی با گرایش آبزیان حداقل به مساحت ۲۰ مترمربع و برای مرکز مایه‌کوبی با گرایش حیوانات خانگی حداقل به مساحت ۱۵ مترمربع، نیاز به امكانات، تجهیزات و لوازم دارد. از جمله امكانات زنجیره سرد برای نگهداری واكسن (سردخانه، یخچال، فریزر و...) حمل و نقل و جابجایی واكسن با خودرو سردخانه‌دار یا وسایل خنک‌كننده مناسب و مصرف واكسن در شرایط لازم به منظور واكسیناسیون مطلوب و ابزار نشانگر و ثبت كننده دما و تغییرات آن مانند دماسنج و ترموگراف الزامی است.

زنجیره سرد باید مجهز به سامانه برق اضطراری مانند ژنراتور خودكار و آماده به‌كار متناسب با ظرفیت وسایل سردكننده باشد. در سردخانه یا یخچال جهت گردش بهینه هوا و رسیدن برودت كافی به واكسن‌ها چیدمان باید به نحوی باشد كه هوای سرد بتواند در بین اقلام بسته‌بندی گردش داشته و برودت در تمام  قسمت‌ها، یكسان توزیع شود. سیستم سردكننده باید بتواند دمای داخل سردخانه را بین 8-2 درجه سانتی‌گراد و یا دمای مناسب برای نگهداری واكسن‌های خاص بر اساس توصیه سازنده واكسن را تامین نماید و میزان دمای داخل سردخانه باید از بیرون قابل رویت باشد، لذا روی در یا دیواره جلویی سردخانه، باید تابلوی نشانگر میزان دمای درون سردخانه یا یخچال نصب شده باشد.

 نصب ترموگراف در سردخانه یا یخچال جهت ثبت نوسانات دما و همچنین نصب رطوبت‌سنج در سردخانه یا یخچال، الزامی است. نصب ترموگراف خودروهای حمل واكسن‌های دامپزشكی الزامی است و مركز مایه‌كوبی ملزم به ارایه نمودارهای ثبت شده به اداره كل به صورت ماهانه و به هنگام بازدیدها، است.

حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی چقدر است؟

اما سؤالی که ممکن است ذهن خیلی از فارغ‌التحصیلان دامپزشکی را به خود مشغول کند، این است که در شرایط کنونی، حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک مرکز مایه‌کوبی چقدر است و این آورده باید برای خرید چه اقلامی هزینه شود؟

 «یک مرکز مایه‌کوبی ارزان‌ترین فیلد کاری در حوزه دامپزشکی و نیازمند کمترین سرمایه برای راه‌اندازی است. تاسیس یک داروخانه دامپزشکی سرمایه زیادی می‌خواهد، اما مرکز مایه‌کوبی سرمایه پایین‌تری نیاز دارد و هر روز کار ندارد که این یکی از مشکلات ماست»؛ این را یکی از مالکان مرکز مایه‌کوبی به حکیم مهر می‌گوید: «یک مرکز مایه‌کوبی تا در منطقه جا بیفتد و مرغداران به آن اطمینان کنند، زمان‌بر است. ممکن است ۱۰ روز تا ۲۰ روز منتظر بماند و هیچ مشتری نداشته باشد یا ممکن است در یک روز از ۳ مرغداری پیشنهاد برسد.»

یخچال نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومان

وی توضیح می‌دهد: «خرید یک دستگاه یخچال برای مرکز مایه‌کوبی در بازار امروز، نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومان هزینه دربر دارد. همچنین موتور برق مخصوص نزدیک به ۳۰ میلیون تومان، تابلو برق ۱۰ میلیون تومان و ترموگراف قریب به ۴ میلیون تومان هزینه دارد. یک دستگاه کامپیوتر با پرینتر و متعلقات آن و همچنین میز و صندلی برای نشستن مرغداران و دامداران در هنگام مراجعه از دیگر نیازهای یک مرکز مایه‌کوبی است که قریب به ۱۵ میلیون تومان هزینه در بر خواهد داشت.»

وی با بیان اینکه نیروی انسانی مراکز مایه‌کوبی به دو بخش مراکز «مستقل» و «وابسته» قابل تقسیم‌بندی است، تصریح می‌کند: «در حال حاضر سازمان دامپزشکی بیشتر روی مراکز مستقل تمرکز دارد و نیروی انسانی مورد نیاز برای دامی که حتما باید در مراکز مایه‌کوبی واکسیناسیون شود، حداقل ۵ نفر است. در این میان واکسن‌های طیور را خود مرغدار هم می‌تواند تزریق کند و این بخش نیاز به مایه‌کوبی ندارد. حقوق و حق‌الزحمه این تعداد پرسنل به شکل درصدی و بر اساس کاری است که انجام می‌دهند؛ مثلا به ازای هر تزریق ۳۰ تا ۳۵ تومان دریافت می‌کنند. به این رقم، مواردی مثل لباس کار و همچنین هزینه ایاب و ذهاب نیز اضافه می‌شود؛ مثلا گاهی لازم می‌شود که فرد از کرج به دماوند بیاید که این نیاز به پرداخت هزینه است.»

مواد اولیه حداقل ۳۰ میلیون تومان

این دامپزشک درخصوص مواد اولیه مورد نیاز برای راه‌اندازی یک مرکز مایه کوبی، خاطرنشان می‌کند: «یک مرکز مایه‌کوبی باید دست‌کم حدود ۳۰ میلیون تومان واکسن برای شروع کار داشته باشد. البته گاهی ممکن است مرغدارها واکسن با حجم زیاد بخواهند که در این مواقع گردش مالی یک مرکز مایه‌کوبی تا یک میلیارد تومان هم افزایش پیدا می‌کند. از آنجا که بعضی مرغداری‌ها از واکسن‌های زیادی استفاده می‌کنند، تعدادی از مراکز نزدیک به ۲ میلیارد تومان واکسن داخل یخچال خود دارند. البته این حالت بیشتر در واحدهای تخم‌گذار و مرغ مادر حاکم است و در واحدهای مرغ گوشتی کمتر است.»

وی با تاکید بر اینکه به غیر از واکسن، سایر مواد مصرفی مورد نیاز برای یک مرکز مایه‌کوبی به شخص مایه‌کوب بستگی دارد و مواد مصرفی زیادی نمی‌خواهد، می‌گوید: «بر اساس قانون سازمان دامپزشکی، مرکز مایه‌کوبی باید یک دستگاه اتوکلاو برای ضدعفونی وسایل، سرنگ‌ها و دستان مایه‌کوب‌ها داشته باشد. همچنین پروانه امتیاز یک مرکز مایه‌کوبی بالاست و تعرفه‌‌ای که نظام دامپزشکی برای دریافت آن در نظر گرفته، یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است.»

حداقل ۵۰ متر مربع مساحت لازم است

نماینده صنف مراکز واکسیناسیون مستقل کل کشور در گفت‌وگو با حکیم مهر می‌گوید: «برای تخمین سرمایه لازم جهت راه‌اندازی مرکز مایه‌کوبی می‌بایست ۲ حالت را بررسی کنیم؛ یکی آنچه مدنظر سازمان دامپزشکی است و دیگری آنچه مدنظر مراکز واکسیناسیون برای اعتبار بخشیدن به صنف خود است.»

 «دکتر سیروس نامی» می‌افزاید: «از نظر سازمان دامپزشکی یک مرکز مایه‌کوبی مساحتی بالغ بر ۴۵ تا ۵۰ مترمربع نیاز دارد که خرید یا اجاره آن در استان‌های مختلف متفاوت است، اما حداقل مبلغ اجاره در شهرهای کوچک ماهیانه ۲ میلیون تومان است. همچنین یک مرکز مایه‌کوبی باید ۲ نفر پرسنل زیر نظر دامپزشکی داشته باشد که حداقل دستمزد ماهیانه آنها باید به صورت وزارت کاری پرداخت شود. مرکز نیازمند یک منشی است آن هم بسته به شرایط، ماهیانه حدود یک و نیم میلیون تومان در شهرستان و حدود ۴ میلیون تومان در تهران است.»

سردخانه حدود ۱۰۰ میلیون تومان

وی با بیان اینکه هزینه تقریبی اقلام مصرفی در یک مرکز مایه‌کوبی تقریبا یک میلیون تومان در ماه است، تصریح می‌کند: «این اقلام مصرفی شامل سوزن، سرنگ، وسایل تعویض سرنگ، سوپاپ‌ها، شیلنگ و... است. در کنار آن هزینه ماهیانه برق، آب، گاز و تلفن را نیز باید در نظر گرفت که آن هم حدود یک میلیون تومان می‌شود.»

دکتر نامی خاطرنشان می‌کند: «مرکز مایه‌کوبی نیازمند یک میز کار برای منشی، یک میز کار برای مسئول فنی و یک میز و صندلی برای ارباب رجوع است که این موارد هم حدود ۶ یا ۷ میلیون تومان لازم دارد. مورد بعدی یخچال است که حداقل به ۲ یخچال‌ معمولی برای مصارف روزانه نیاز است و هزینه خرید آنها دست کم ۳۰ میلیون تومان می‌شود. سردخانه مرکز مایه‌کوبی نیز بسته به متراژ و نوع فعالیت از حدود ۴۰ میلیون تا ۱۰۰ میلیون تومان می‌شود.»